7. sınıf basit ve birleşik çekimli fiiller konu anlatımına geçmeden önce çekimli eylemin ne olduğunu bilmeniz gerekir. 7. sınıf dil bilgisi konularından biri olan çekimli eylemler, yazılı ve denemelerde sıklıkla karşınıza çıkar. O yüzden konuyu iyi bilmek ve bol bol test çözerek pekiştirmek gerekir.
Bu sayfada basit ve birleşik çekimli eylemlerin ne olduğunu, ayırt edici özelliklerini ve aralarındaki farkı örneklerle anlattım. İşte, basit ve birleşik çekimli eylemler:
7. Sınıf Basit ve Birleşik Çekimli Fiiller Konu Anlatımı
Bir fiil tek kip eki (haber veya dilek kipi) almışsa basit, iki kip eki almışsa birleşik çekimli fiildir.
Haber Kipleri Nelerdir?
- Şimdiki zaman (-yor eki)
- Gelecek zaman (-ecek /-acak ekleri)
- Geniş zaman (-r eki)
- Görülen geçmiş zaman (-dı / -di / -du / -dü / -tı / -ti / -tu / -tü ekleri)
- Duyulan geçmiş zaman (-mış / -miş / -muş / -müş)
Dilek Kipleri Nelerdir?
- Şart kipi ( -se / -sa)
- İstek kipi ( -e / -a)
- Gereklilik kipi ( -meli / -malı)
- Emir kipi (eki yok)
Dikkat: Çekimli fiiller iş (kılış), oluş ya da durum anlamlarından birini bildirir. Ayrıca -mak/ -mek mastar ekini de alabilir. Fiilleri bulmanın yöntemleri hakkında bilgi için tıklayınız.
A) Basit Çekimli (Zamanlı) Fiiller:
Tek kip ekini alan fiillerdir. Bu kip eki haber veya dilek kiplerinden biridir.
Basit Çekimli Fiil Örnekleri:
Oturuyor(şimdiki zaman), çözeceksin(gelecek zaman), yüzmemiş(duyulan geçmiş zaman), temizleyesin(istek kipi), çıkacaklar(gelecek zaman), anlatma(emir kipi), seyahat edeceğiz(gelecek zaman), zannettim(görülen geçmiş zaman), terk etmiş(duyulan geçmiş zaman)…
Basit Çekimli Fiil ile Basit Yapılı Fiil Arasındaki Fark
Haber ya da dilek kiplerinden sadece birini alan sözcüklere basit çekimli fiil, herhangi bir yapım ekini almamış ve başka sözcüklerle birleşmemiş fiillere basit yapılı fiil denir.
Örnekler
Koşturuyor, bekleyeceksin, anlatmamalı, gitmeyelim, çözüversin, terk etmiş, zannetmiş, affedeceğim…
Dikkat: Görüldüğü gibi basit çekimli fiillerde sözcüğün yapım ekini alıp almamasına ya da başka sözcüklerle birleşmesine bakmayız. Yeter ki tek kip eki alsın.
Basit Yapılı Fiil Örnekleri
Koşuyormuş, anlamamıştı, gitmeyeceksin, çözmemeliymiş, okumamalıydı…
Dikkat: Birden fazla kip ekini alıp almaması önemli değil, dikkat edilmesi gereken şart yapım ekini almamalı ya da başka sözcüklerle birleşmemeli.
B) Birleşik Çekimli (Zamanlı) Fiiller:
İki kip ekini alan fiillerdir. Bu kiplerden ikincisi aynı zamanda ek fiildir. Bu fiille meydana gelen birleşik çekimli fiiller hikâye, rivayet ya da şart anlamı bildirir.
Hikâye Birleşik Çekimli Fiiller
İkinci kip ekinin görülen geçmiş zaman (-dı / -di / -du / -dü / -tı / -ti / -tu / -tü) olmasıdır.
Hikâye Birleşik Çekimli Fiil Örnekleri:
Getirmişti (duyulan geçmiş zamanın hikâyesi), süpürmeliydin (gereklilik kipinin hikâyesi), taşısaydı (şart kipinin hikâyesi), yüzecekti, havalandırsaydı, uyuyaydı…
Rivayet Birleşik Çekimli Fiiller
İkinci kip ekinin duyulan geçmiş zaman (-mış / -miş / -muş / -müş) olmasıdır.
Rivayet Birleşik Çekimli Fiil Örnekleri:
Seyredecekmiş (gelecek zamanın rivayeti), dikkat etmeliymiş (gereklilik kipinin rivayeti), çağırmıyorlarmış (şimdiki zamanın rivayeti), affedeymiş (istek kipinin rivayeti), konuşamazmış (geniş zamanın rivayeti)…
Şartlı Birleşik Çekimli Fiiller:
İkinci kipin şart eki ( -se / -sa) olmasıdır.
Şartlı Birleşik Çekimli Fiil Örnekleri:
Geçecekse (gelecek zamanın şartı), yapıştırmalıysam (gereklilik kipinin şartı), temizlersen (geniş zamanın şartı), koşuyorsanız (şimdiki zamanın şartı), dikkat ettiysen (görülen geçmiş zamanın şartı), söylemişse (duyulan geçmiş zamanın şartı)…
Birleşik Çekimli (Zamanlı) Fiil ile Birleşik Yapılı Fiil Arasındaki Fark
Birleşik çekimli fiiller, iki kip ekini alarak oluşur. Birleşik yapılı fiiller, iki sözcüğün birleşiminden meydana gelir. Bu şartların oluşmasına bakılır.
Birleşik Çekimli Fiil Örnekleri
Gizlemişsen (duyulan geçmiş zamanın şartı), uyuyacaktı (gelecek zamanın hikâyesi), anlataydın (istek kipinin hikâyesi), katlamalıymış (gereklilik kipinin rivayeti), parlatsaydın (şart kipinin hikâyesi), üzmezsen (geniş zamanın şartı)…
Birleşik Yapılı Fiil Örnekleri
Tekrar etmiş, kafamı dinlemeliyim, bakıver, düşeyazdı, sürememiş, gönlü razı olmadı,
7. Sınıf Basit ve Birleşik Çekimli Eylemler (Fiiller) Konu Anlatımını İndirmek için Tıklayınız.
