8. sınıf Türkçe dersi müfredatına uygun cümlenin ögeleri pratik özet. Ayrıca yazılı ve LGS sınavına uygun, basitleştirilmiş anlatımla oluşturduğum tablo ile cümlenin ögelerini karşılaştırma yaparak görebilir, cümlenin ögeleri sorusunu çözerken hangi ögenin hangi soruyla bulunduğunu kolaylıkla bulma imkanınız olacak. Ayrıca cümlenin ögeleri konusunu aklınızda somutlaştırabilme imkânı bulacaksınız ancak cümlenin ögeleri konusunu henüz anlamamış veya işlememişseniz cümlenin ögeleri pratik özetten önce konu anlatımına bakmanızı öneririm.
Cümlenin ögeleri konusunu işlediyseniz, bu konuyu bildiğinizden eminseniz cümlenin ögeleri pratik özete geçebiliriz. İşte önemli notlarıyla, püf noktalarıyla ve karşılaştırmalı tabloyla cümlenin ögeleri pratik özet:
Cümlenin Ögeleri Pratik Özet
A) Temel Ögeler
Cümlenin ögeleri konusunun ilk bölümü olan bu başlıkta iki öge bulunur. Biri yüklem diğeri öznedir.
1) Yüklem:
- Kurallı cümlede hep sonda bulunur.
- Cümlenin anlamını tamamlar,
- Yokluğunda cümle eksik kalır ve üç nokta ile biter.
- Cümlenin ögeleri aranırken önce yüklemden başlanır.
Not: Bir cümle birden fazla ögeden oluşabileceği gibi tek ögeden de oluşabilir. O yüzden cümlenin ögeleri aranırken buna dikkat etmek gerekir.
Örnek: Beni anlayan bana değer veren ve beni hep destekleyen bir arkadaşımdır.
Bu cümlenin ögeleri arandığında cümlenin tamamen yüklemden oluştuğu görülür.
2) Özne:
- Soruları: Kim, ne?
- Cümlede verilmemişse gizli haldedir.
- İşi yapan belli değilse gerçek değil sözdedir.
- Sözde özneler “birileri tarafından” sözüyle okunmaya uygundur.
- Cümlenin ögeleri aranırken 2. sırada bulunması gereken bir ögedir ancak gizli olduğunda cümlede verilmeyebilir.
B) Yardımcı Ögeler
1) Nesne
– Soruları: Neyi, kimi, ne?
– Nesne sadece iş bildiren, “onu” sözcüğüyle okunabilen fiillerin yüklem olduğu cümlelerde aranır. Bunu dışındaki yüklemlerde (durum fiili veya isim yüklemi) aranmaz.
2) Dolaylı Tümleç:
– Soruları: nerede, nereden, nereye, kimde, kimden, kime, neyde, neyden, neye (Soruların sonundaki eklere bakıldığında “dedene” kodlaması görülür.)
– Yüklemin yerini bildirir.
3) Zarf Tümleci:
– Cümlede isim veya fiil yüklemine: “neden, niçin, niye, ne diye, hangi koşulla, ne zaman, ne ile, kim” sorularından biri sorularak bulunur.
– Yüklem fiilse: “nasıl, ne kadar?” sorusu sorulur.
– Cümlede sebep, amaç, koşul, zaman, birliktelik, araç, durum ve miktar anlamı bildirir.
– “İleri, geri, aşağı, yukarı, içeri, dışarı, öte, beri” yer yön anlamı katan sözcükler herhangi bir ek almadan yüklemin yönünü bildirirse yer yön zarfı olur.
– İsim çekim eki (hal, iyelik, tamlayan…) alırsa yer yön zarfı olmaz.
Aşağıdaki “Cümlenin Ögeleri” pratik özetini JPG dosyası halinde kaydedebilirsiniz.
Cümlenin Ögeleri ile İlgili Önemli Notlar
- Bir cümlenin ögeleri aranırken önce yüklem, sonra özne aranır. Daha sonraki işlem size ait olabilir.
- Cümlenin ögeleri aranırken soracağınız sorular her zaman yükleme sorulmalı. Bunun dışında fiile ya da fiilimsiye sormak hatalı bulmaya sebep olabilir.
- Cümlenin ögeleri bazen tek sözcükten, bazen de birden fazla sözcükten (söz öbeğinden) oluşabilir.
Cümlenin Ögeleriyle İlgili Sıkça Sorula Sorular
Cümlenin ögeleri kaça ayrılır?
Cümlenin ögeleri; yüklem, özne, nesne, yer tamlayıcısı (dolaylı tümleç) ve zarf tümleci olmak üzere 5’e ayrılır.
Cümlenin ögeleri nasıl ayrılır?
Cümlenin ögeleri ya tek sözcük halinde ayrılır ya da isim tamlaması, sıfat tamlaması, deyim, birleşik yapılı sözcükler ve söz öbekleri dikkat edilerek ayrılır.
Bir örnekle cümlenin ögelerini bulabilir misiniz?
“Babam dün sabah fırından birkaç ekmek ile iki simit aldı.”
Bu cümlenin ögelerine ayrılmış hali şu şekildedir:
Yüklem: aldı
Özne: babam
Zarf tümleci: dün sabah
Yer tamlayıcısı: fırından
Nesne: birkaç ekmekle iki simit
Dikkat: Cümlenin ögeleri aranırken önce yüklem sonra özne bulunur.
Ara sözler, cümlenin ögelerine dahil midir?
Kendinden önceki ögenin açıklayıcısı durumunda olan ara sözler (cümle içi unsurlar) cümlenin ögelerine dahildir ve açıklayıcısı olduğu ögeyle bütündür.
Ara cümleler, cümlenin ögelerine dahil midir?
Kendinden önceki ögeyi açıklama görevinde olmayan cümle dışı unsurlar (ara cümleler) genellikle onay, ret, hitap, seslenme ya da cümle içinde cümle şeklinde karşınıza çıkar ve cümlenin ögelerine dahil olmaz.
Cümlenin ögeleri, önem sırasına göre dizilebilir mi?
Cümlenin ögeleri farklı görevlerde olsa da her birinin anlam üzerinde önemli görevleri vardır ancak cümlenin anlamını tamamlaması, yargı bildirmesi nedeniyle cümlenin ögelerinden yüklemin ön planda olduğunu söyleyebilirim. Ayrıca diğer ögeleri bulurken soruları yükleme soruyoruz. Bu da önemini daha da artırmaktadır.
Cümlenin Ögeleri Pratik Özet
