“Doğrudan ve Dolaylı Anlatımlı Cümleler”, bazen okuduğumuz bir kitapta yazarın üslubu olarak karşımıza çıkabilir, bazen de günlük konuşmalarda bizim anlatma tarzımız olabilir ya da sınavlarda soru olarak gelebilir. Türkçe dersi Cümlede Anlam konusunun önemli alt başlıklarından biri olan “Dolaylı Anlatım” oldukça basittir. Peki, o zaman Dolaylı anlatım nedir? Dolaylı anlatımı, doğrudan anlatımdan ayıran fark nedir? Dolaylı anlatım örnekleri nelerdir? İşte, tüm bu soruların cevapları ve örneklerle açıklamaları:
Dolaylı Anlatım Nedir?
Birinden duyduğumuz bir ifadeyi başkasına nasıl aktardığımız, anlatımımızın doğrudan ya da dolaylı olmasını belirler. Dolaylı anlatımda bir ifade değiştirerek aktarılır. Özellikle fiilimsi ekleriyle cümle ufak değişikliklere uğrar ama bu, anlamsal değil; biçimseldir. Aşağıdaki örneklerde her ikisi arasındaki farkı görebilirsiniz.
Dolaylı Anlatım ve Doğrudan Anlatım Örnekleri:
- Dünya üzerinde sayıca en fazla kuş türünün tavuk olduğunu söyledi. (Dolaylı Anlatım)
- Dünya üzerinde sayıca en fazla kuş türü tavuk, dedi. (Doğrudan Anlatım)
- Tecrübenin ustalık gerektirmeyen işlerle anlaşılmayacağını iğneleyici bir dille ima etti. (Dolaylı Anlatım)
- İğneleyici bir dille: “Tecrübe, ustalık gerektirmeyen işlerle anlaşılmaz.” dedi. (Doğrudan Anlatım)
- Anlayışlı biri olduğu için onun karşısında rahatlıkla konuşabildiğini söyledi. (Dolaylı Anlatım)
- Anlayışlı biri olduğu için onun karşısında rahatlıkla konuşabilirim, dedi. (Doğrudan Anlatım)
- Babam bizi okutmak için gece gündüz demeden çalıştığını her fırsatta vurgulardı. (Dolaylı Anlatım)
- Babam: “Sizi okutmak için gece gündüz demeden çalıştım.” dedi. (Doğrudan Anlatım)
- Faaliyetleri değerlendirmek için bir form dolduracağını söyledi. (Dolaylı Anlatım)
- Faaliyetleri değerlendirmek için bir form dolduracağım, dedi. (Doğrudan Anlatım)
Dolaylı Anlatımla İlgili Önemli Taktikler:
- Dolaylı dolaylı anlatımlı cümleler, yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi bazı isim çekim (iyelik, hal…) eklerini alabilir.
- Doğrudan anlatımlı cümlelerin sonunda çoğunlukla “dedi, diyerek, diyen…” gibi sözcükler olurken dolaylı anlatımlı cümlelerin çoğunda “söyledi, belirtti, vurguladı, ima etti…” gibi fiiller bulunur. Bu da ikisi arasındaki önemli farklardan biridir.
- Dolaylı anlatımlar genellikle -dık / dik ekini almış adlaşmış sıfat fiillerden oluşur.
