Durum Eki Konu Anlatımı
İsim, zamir, adlaşmış sıfat ya da fiilimsi türündeki sözcüklere gelerek onlara belirtme, yönelme, bulunma ya da ayrılma anlamı yükler. Ayrıca cümlede farklı görevde veya öge içinde olmasını sağlar. Durum eki açıklamadan da anlaşılacağı üzere 4 alt başlıktan oluşur.
Durum Eki
1. İsmin “-i” Durum Eki (Belirtme Durumu)
Sözcüğe gelerek onun temel ya da yan cümlede belirtili nesne olmasını sağlar. Bu eki bulmak için sadece fiil veya fiilimsiye “neyi?” ya da “kimi?” sorularından birini sorarız ayrıca “-ı / -i / -u / -ü” eklerinden birini alır. Cümlede nesne görendedir.
Örnekler:
Çayı alıp yudumlamak üzere terasa çıktı üstelik kimseye söylemedi.
Görevli yerdeki kıyafetleri alıp kirli sepetine bıraktı fakat temizleri vermedi.
Yemeğimizi yerken acı bir fren sesi duydum bu yüzden aniden irkildim.
Babamı uyandırdıktan sonra ona ilaçlarını ve suyunu getirdim.
Dikkat: Sözcüğün kendisine bakarak aldığı “-i” ekinin durum olup olmadığını anlamak zordur çünkü bu ekler bazen iyelik (aitlik) eki de oluyor. O yüzden sözcüğün cümle içinde kullanımına bakmak gerekir. Aşağıda “kalem” sözcüğünün cümleye göre farklı ek aldığını göreceksiniz.
Örnekler:
Görevliden raftaki metal kalemi istedi. (Belirtme durumu)
Kalemi oldukça sade ve kaliteliydi. (İyelik eki)
2. İsmin “-e” Durumu (Yönelme Durumu)
Yargının yönünü bildirir, “-e / -a” eklerinden birini alır ayrıca bu eki alan sözcük cümlede yer tamlayıcısı (dolaylı tümleç) olur.
Örnekler:
Havlama sesini duyar duymaz etrafa bakındık ancak çevrede köpek görmedik.
Pazar günü arkadaşlarla şehir dışındaki piknik alanına gittik.
Karşıdan geçmek isteyen teyzeye yardım ettim bu yüzden biraz geciktim.
Sohbet ettiğimiz için hemen de varmıştık evimize.
3. İsmin “-de” Durum Eki (Bulunma Durumu)
Yargının bulunduğu yeri bildirir, “-de / -da” eklerinden birini alır ayrıca bu eki alan sözcük cümlede yer tamlayıcısı (dolaylı tümleç) olur.
Örnekler:
Yüzünde irili ufaklı benekleri olan çocuk öyle anlamlı bakıyordu ki…
Kuzular bahçede, analarının yanında ne kadar da neşeli oluyor?
Odada arıyı görünce korkudan dışarı çıktı.
Kursta kullandığım kitaplar Eren’de kalmış.
4. İsmin “-den” Durumu (Ayrılma Durumu)
Yargının ayrıldığı yeri bildirir, “-den / -dan” eklerinden birini alır ayrıca bu eki alan sözcükler cümlede yer tamlayıcısı (dolaylı tümleç) olur.
Örnekler:
Sayfası yırtık kitapları onarmak için raflardan kaldırdı.
Çok üzüldüğümü duyunca yanımdan ayrılmadı.
Öğretmenimden konu özetlerini ve etkinlik kâğıtlarını aldım.
Otobüs bir süre daha bekledikten sonra terminalden ayrıldı.
Yalın Hâl
İsim, zamir, adlaşmış sıfat ya da fiilimsi türündeki sözcükler durum eklerinden birini almazsa yalın hâldedir.
Örnekler: kalem, masa, sıra, okul, okumak, yürüyüş ya da anlayan gibi örnekler.
Durum Ekiyle ilgili Önemli Notlar
1) Belirtme durumu genellikle temel ya da yan cümlenin nesnesi olur.
2) Yönelme, bulunma ve ayrılma durumu genellikle temel veya yan cümlenin yer tamlayıcısı (dolaylı tümleci olur.)
Durum Ekiyle ilgili Sıkça Sorulan Sorular
Tıpkı belirtili nesneleri bulmak için sorduğumuz “ney ve kimi” sorularından birini sorarız.
Evet, farklı sözcükler içinde durum ekleri olabilir.
Örnek: Masadaki kâğıtları alıp dolabın üstüne bıraktım.
Durum eki konu anlatımını PDF biçiminde indirmek için tıklayınız.
