Günlük yaşamda çoğumuzun kullandığı cümledeki zaman anlamı, fiilin taşıdığı ekte yer almaktadır ancak öyle cümleler vardır ki fiilin aldığı ekin anlam üzerinde hiçbir bir etkisi yoktur. Oradaki kip eki görünüşte vardır ve zaman (anlam) kaymasına uğramıştır. Burada sizlere oluşan bu anlam kaymasından bahsedeceğim. Peki, o zaman fiilde anlam kayması, fiilde zaman kayması nedir? Fiilin kip kayması nasıl bulunur? İşte, önemli taktiklerle fiilde anlam kayması konu anlatımı:
Fiilde Zaman Kayması (Kip Kayması)
Fiilin aldığı kip eki ile cümlede kastedilen anlam arasında farklılığın olmasından kaynaklanır. Başka bir ifadeyle fiilin, aldığı kipin dışına çıkarak başka anlamı (zamanı) üstlenmesidir. Böylece cümledeki zaman anlamı fiilin üzerinden çıkar.
Örnek: “Yarın sinemaya gideriz.” cümlesinde “gideriz” fiili geniş zaman ekini almış ama eylem gelecek zamanda olacağı için anlam kayması ortaya çıkmıştır. Cümledeki zaman kaymasını iki şekilde ifade edebiliriz:
1. Biçimce geniş zaman, anlamca gelecek zaman
2. Geniş zaman, gelecek zaman anlamında kullanılmıştır.
Fiilde Anlam Kayması (Kip Kayması) Örnekleri
Nasreddin Hoca bir gün göle gider. (Biçimce geniş zaman, anlamca duyulan geçmiş zaman.)
İfade edilişi: Geniş zaman, duyulan geçmiş zaman anlamında kullanılmıştır.
Çocuklar şimdi parka gitmek ister. (Biçimce geniş zaman, anlamca şimdiki zaman.)
İfade edilişi: Geniş zaman, şimdiki zaman anlamında kullanılmıştır.
Haftaya cuma karneler dağıtılıyor. (Biçimce şimdiki zaman, anlamca gelecek zaman.)
İfade edilişi: Şimdiki zaman, gelecek zaman anlamında kullanılmıştır.
Elindeki kâğıdı pencereden aşağı atar. (Biçimce geniş zaman, anlamca şimdiki zaman.)
İfade edilişi: Geniş zaman, şimdiki zaman anlamında kullanılmıştır.
İlaçlarını zamanında al. (Biçimce emir kipi, anlamca gereklilik kipi.)
İfade edilişi: Emir kipi, gereklilik kipi anlamında kullanılmıştır.
Yarım saat sonra test çözersin. (Biçimce geniş zaman, anlamca emir kipi.)
İfade edilişi: Geniş zaman, emir kipi anlamında kullanılmıştır.
Fiilde Zaman Kayması
