Fiiller Nasıl Bulunur? Fiilleri Bulma Yöntemleri Neler?

Fiiller nasıl bulunur, fiilleri bulma yöntemleri neler? İşte, örnekler üzerinden madde madde fiilleri bulma yöntemleri:

7. sınıf konularından biri olan “Fiiller”, dönem başında öğrencilerin güçlük çektiği konulardan biri olabiliyor. Hatta temellerinin atıldığı 6. sınıfta bile bazı öğrenciler mesafeli yaklaşabiliyor ancak bunu aşmanın kolay yöntemleri var.

Bu sayfada fiilleri bulmanın 3 yönteminden bahsedeceğim. Bir sözcüğün fiil olması için mastar ekini alabilmesi; iş, oluş, durum anlamlarından birini bildirmesi ya da kip ekini taşıması gerekir. Bu üç şarttan birini bile yerine getirirse zaten diğer iki şartı da gerçekleşmiştir. İşte, bu yazımda fiillerin bulunma yöntemlerinden bahsedeceğim:

Fiiller Nasıl Bulunur? Fiilleri Bulmanın Yöntemleri

Bir sözcüğün fiil olup olmadığını anlamanın 3 yolu:

1. -mek/mak mastar ekiyle anlaşılır.
2. İş (kılış), oluş ya da durum anlamından birini bildirmesi gerekir.
3. Kip ekini alıp almamasına bakılır.

1. –mek/mak Mastar Ekini Alır.

Fiil türünden her sözcük ister kök halinde olsun isterse yapım eki alsın bunlardan sonra mutlaka -mak/-mek mastar ekini alır. O halde böylesi basit bir yöntemle sözcüğün türünü ayırt edebilirsiniz.Örnekler: koş-, uyu, söylet-, dikkat kesil-, beklettir-, sulat-, benimse-, başlatıl-…

Uyarı: Mastar ekiyle denemek için şu iki maddeye dikkat etmeniz gerekir:

– Yapım ekinden önce gelmemeli.

– Olumsuzluk eki varsa bu ekten sonra, diğer çekim ekleri varsa onlardan önce gelmeli.

Bu iki maddeye dikkat edilmediğinde hata yapma riski var.

Örnek: “pembeleşti” fiili“-leş” yapım ekini aldığı için bu ekten önce mastar eki getirilmemeli. Ayrıca kökü isim olduğu için yapım ekinden önce denenmesi hatalı olur.

2. İş (Kılış), Oluş veya Durum Anlamından Birini Taşır.

* İş (Kılış) Bildiren Fiiller

Öznenin yaptığı iş ve o işten etkilenen nesnenin olduğu örneklerdir. Ayrıca iş belirten fiiller “onu” sözcüğüyle okunmaya uygundur İş (Kılış) Bildiren Fiil Örnekleri: çağır, bekle, dinle, tara, oku, boya, anlat, koştur, çapala, sula…

* Oluş Bildiren Fiiller

Öznenin doğrudan etkisiyle gerçekleşmeyen, kendi kendine değişim veya dönüşüme uğrama anlamı taşıyan fiillerdir. Bu fiillerde değişim hemen gerçekleşmez, belli bir süre içinde meydana gelir. Yani beş duyu organlarıyla algılanamaz, süreç sonunda anlaşılır.Oluş bildiren Fiil Örnekleri: yaşlandı, büyüdü, bayılmış, pembeleşti, bronzlaşmışım, şişmanladın, küflenmiş, ekşir, paslanmış…

* Durum Bildiren Fiiller

Öznenin içinde bulunduğu durumu bildirir. Genellikle durgunluk veya ruhsal halden bahseder. Bu tür fiiller “onu” sözcüğüyle okunamaz, yani cümlede özneden etkilenen bir nesne yoktur.Durum Bildiren Fiil Örnekleri: uyu, otur, bayıl, bak, zıpla, üzül, sevin, duygulan, kız, coş…

3. Her Fiil, Kip Ekini Alır.

Kip ekleri haber ve dilek olmak üzere ikiye ayrılır. Bu kipler şu şekilde gruplandırılır:

Haber Kipleri

Şimdiki zaman (-yor eki), gelecek zaman (-ecek /-acak ekleri), geniş zaman (-r eki), görülen geçmiş zaman (-dı / -di / -du / -dü / -tı / -ti / -tu / -tü ekleri), duyulan geçmiş zaman (-mış / -miş / -muş / -müş).

Dilek Kipleri

şart kipi ( -se / -sa), istek kipi ( -e / -a), gereklilik kipi ( –meli / -malı), emir kipi (eki yok). Bu eklerden birini alan sözcük tür olarak fiil sayılır.Kip Ekini Alan Fiil Örnekleri: Dinlemelisin (-meli gereklilik kipi), başarmış (-mış duyulan geçmiş zaman), çalışırsa (-r geniş zaman ve -sa şart kipi), aramayacaklar (-acak gelecek zaman), gezdireydin (-e istek kipi, -di görülen geçmiş zaman)…

Fiillerle ilgili bu notu indirmek için tıklayınız.

7. Sınıf Fiiller detaylı konu anlatımı için tıklayınız.