Genel ve özel anlamlı sözcükler nedir, genel ve özel anlamlı sözcükler nasıl bulunur, örnekleri nelerdir? İşte; karşılaştırmalı örneklerle, püf noktalarıyla ve önemli notlarıyla genel ve özel anlamlı sözcükler konu anlatımı:
Genel ve Özel Anlamlı Sözcükler
Bir sözcüğün kendi türünün tamamını kapsayacak anlamda kullanılmasına genel anlam, bunun tam tersi kullanımda yani sadece kendini bildiren anlamlar özel anlamlıdır. Genel anlamlı sözcükler, adından da anlaşılacağı üzere anlam kapsamı daha geniştir.
Genel ve özel anlamlı sözcükler cümlede kazandığı anlama göre değişir. O yüzden bunlarla ilgili örnek verilirken kavramları tek başına kullanmamak gerekir.
Genel ve Özel Anlamlı Sözcük Örnekleri
Aşağıdaki sözcük çiftlerini farklı cümlelerde farklı anlama gelecek şekilde kullandım. Böylece aralarındaki anlamsal farkı görebilirsiniz.
Çiçek, çeşitli süslemelerde kullanılan ve renkli görünüşleri olan bitkidir. (genel anlam)
Çiçek, günden güne solmaya başlayınca annem onu pencerenin yanındaki aydınlık bir yere bıraktı. (özel anlam)
Telefon, yakın bir geçmişte büyük bir gelişme göstererek milyarlarca insanın kullandığı bir cihaz olmuştur. (genel anlam)
Telefon sürekli çalınca rahatsız olduğunu gösteren davranışlarıyla telefonun sesini kısmasını istedi. (özel anlam)
Kovadaki su boşa gitmesin diye saksıdaki çiçekleri suladı. (genel anlam)
Afrika’nın bazı yerlerinde içilebilir su bulmak oldukça zor. (özel anlam)
Genel ve Özel Anlamlı Sözcükler Nasıl Ayırt Edilir?
Genel ve özel anlamlı sözcükleri ararken bunları birbirinden ayırt etmenin en iyi yolu şudur: Verilen bir kavram “bu” işaret sıfatıyla kullanılmış ya da kullanılabiliyorsa özel, kullanılamıyorsa genel anlamlıdır.
Örnekler:
Domates, ülkemize Avrupa’dan getirilmiştir. (genel anlam)
Cümlede geçen "domates" sözcüğü, "bu" işaret sıfatıyla söylenemediği için genel anlamlıdır.
Domatesi yıkayıp özenle doğradı. (özel anlam)
"Bu domatesi" ifadesi cümlede kullanıldığında anlamlı olduğunu görürüz. Bu nedenle "domates" sözcüğü özel anlamlıdır.
Taktik: Tanımı yapılan kavram, olay ya da varlıklar genel anlamlıdır.
Köşe yazısı, güncel olaylar üzerinden yorum bildiren düşünce yazılarıdır. (Tanımı yapılan köşe yazısı cümlede genel anlamda kullanılmıştır.)
Genel ve Özel Anlamlı Sözcükleri Sıralamak
Özellikle isimlerde görülen bu tür sıralamada isimleri kapsamına göre değerlendirmek gerekir. Bu isimlerin yönü aşağıdaki sıralama şekillerini ortaya çıkarır:
Genelden Özele Doğru Sıralama
Kapsamı geniş olan isimden kapsamı dar olan isme doğru yapılan sıralamadır.
Genelden Özele Doğru Yapılan Sıralama Örneği: Uzay > galaksi > yıldız sistemi > dünya > kıta > ülke > il > ilçe > mahalle > sokak > apartman > daire > oda.
Özelden Genele Doğru Sıralama
Kapsamı dar olan isimden kapsamı geniş olan isme doğru yapılan sıralamadır.
Özelden Genele Doğru Yapılan Sıralama Örneği: papatya < çiçek < bitki < canlı < varlık.
Genel ve özel anlamlı sözcükler konu anlatımını PDF biçiminde indirmek için tıklayınız.
