Niteleme sıfatı nedir, niteleme sıfatı nasıl bulunur ve örnekleri nelerdir? İşte, bol örnekler ve önemli bilgileriyle niteleme sıfatı konu anlatımı:
Niteleme Sıfatı Nedir?
İsimlerin anlamını nitelik yönünden bildiren, yani onların ölçülemeyen bir özelliğini (renk, durum, biçim…) anlatan sıfatlardır. Bu sıfatları bulmak için isimlere “nasıl?” sorusu sorulur.
Niteleme Sıfatı Örnekleri:
Olaylardan hemen etkilenen duygusal bir insanım. (Durum)
Güvenilir dostlara ihtiyacımız var. (Durum)
Mayhoş narları toplayıp büyük kapta ayıkladı. (Durum)
Kaldırımın başında iri bir kedi duruyordu. (Biçim)
Küçük bir çocuk elinde simitle yanımıza doğru yaklaşıyordu. (Biçim)
Kamp alanına yaklaşınca rengârenk çadırlar dikkatinizi çeker. (Renk)
Lezzetli yemeklerle müşterilerin beğenisini kazandı. (Durum)
İnce çıtalardan uçurtma yapmış. (Biçim)
Bozuk oyuncaklar onarılması için servise gönderildi. (Durum)
Bize gelen misafirin al yanakları vardı. (Renk)
Konuklara sıcak yemeklerden ikram edildi. (Durum)
Şehrin üstüne koyu bir sis tabakası çökmüştü. (Renk)
Not: Niteleme sıfatları yalnızca isimlerin anlamını etkiler. Fiili anlam bakımından etkileyen sözcükler zarf, isim çekim ekini alan sözcükler de isim olur. Bu aradaki farka dikkat etmek gerekir. Aşağıda bir sözcüğün kullanıma göre sıfat, zarf ya da isim olabileceğini gösteren örnekler vardır.
Örnekler:
Etkileyici bir sözün ardından dinleyiciler alkışladı. (Sıfat)
Son konuşmacı oldukça etkileyici konuştu. (Zarf)
Dünkü film oldukça etkileyiciydi. (İsim)
Paket paket hediye geldi. (Sıfat)
Hediyeler paket paket dağıtıldı. (Zarf)
Gelenler tek tük değil, paket paketti.(İsim)
Cansız bir bakışın ardından yürümeye devam etti. (Sıfat)
Üzgün olduğu için cansız konuşuyordu. (Zarf)
Uzun bir süre yağmur yağmadığı için bahçedeki ağaçlar cansızdı. (İsim)
Sert konuşunca karşısındakiler şaşkınlıklarını gizleyemedi. (Zarf)
Sert ifadelerle dikkatleri üzerine çekiyordu. (Sıfat)
Cevap veren kadının konuşması oldukça sertti. (İsim)
İmkânsız durum diye bir şey yok. (Sıfat)
Bu sorunun çözümünü bulmak imkânsız. (İsim)
Bakkal amca asık suratlı olduğu için pek sevilmezdi. (Sıfat)
Son gelen personelin yüzü asıktı. (İsim)
Kardeşim bize göre esmer tenliydi. (Sıfat)
Ten rengi daha esmerdi. (İsim)
Açık mavi renkli duvar, görenlerin içini açıyordu. (Sıfat)
Duvar rengi açık maviydi. (İsim)
İndirimli kıyafetlerden almış. (Sıfat)
Reyondaki kıyafetler indirimliydi. (İsim)
Niteleme Sıfatı Hakkında Önemli Bilgiler
“m, p, r, s” ünsüzleriyle oluşan pekiştirme sıfatları isimleri niteleyebilir.
Örnekler:
Bembeyaz gömlek
Upuzun ağaç
Tertemiz oda
Sımsıcak çorba
Masmavi gökyüzü
Sapasağlam masa
Dümdüz ova
Bazı isimler aldıkları ekle sıfat olabilir.
Ek alarak sıfat olan isim örnekleri:
Yaz-lık ev
Ben-cil insan
Söz-de soru
Ümit-siz vaka
Şaka-cı çocuk
Acı-lı şalgam
Gönül-lü insan
Hırs-lı bir arkadaş
Bazı niteleme sıfatları isim çekim ekini alarak adlaşabilir.
Adlaşmış sıfat örnekleri:
Çalışkanlar, akıllılar, kaliteliler, yazlıklar, umutsuzlar, anlayanlar, eskiyenler, gönüllüler, beyazlaşan…
Niteleme sıfatları yapı olarak basit, türemiş veya birleşik olabilir.
Basit yapılı niteleme sıfatı örnekleri:
Temiz oda
Derin su
Basit proje
Mavi çanta
İyi insan
Eski araba
Türemiş yapılı niteleme sıfatı örnekleri:
Akıllı çocuk
Sessiz bir ortam
Çalışkan öğrenci
Bakımsız arazi
Kaliteli ürün
Bölgesel yarışma
Bakımsız arazi
Büyük oda
Birleşik yapılı niteleme sıfatı örnekleri:
Montu kırmızılı çocuk
Vatansever insanlar
Set bakışlı adam
Kahverengi ayakkabı
İğne yapraklı ağaçlar
Başına buyruk hareketler
Açgözlü bir arkadaş
Bazı niteleme sıfatları fiil soylu sözcüklerin aldığı bir yapım eki sayesinde oluşmuştur.
Örnekler:
Yapılan işler
Gidilen yol
Unutulmuş şarkılar
Kırıcı söz
Öpülesi eller
Koşar adım
Tanıdık insanlar
Bir isim farklı anlamlarda birden fazla niteleme sıfatı alabilir. Bunlar aynı ismi niteler, onlarla söz öbeği (grubu) oluşturur.
Aynı İsmi Niteleyen Birden Fazla Sıfat Örnekleri:
Aşağıda bir ismi niteleyen gösterilmiştir.
İrili ufaklı beyaz benekli tavşan (“İrili ufaklı” biçim, “beyaz” renk bildirir.)
Bahçede uzun yeşil ağaçlar vardı. (Önce biçim, sonra renk bildiren sıfat)
Yolun sonunda küçük beyaz bir ev vardı. (Önce biçim, sonra renk bildiren sıfat)
İkilemeler sıfatlar gibi isimleri niteleyebilir.
İkileme şeklinde niteleme sıfatı örnekleri:
Yalan yanlış sözler
Güçlü kuvvetli insan
Ufak tefek bir çocuk
İyi kötü günler
Eğri büğrü yollar
Deyimler, sıfatlar gibi isimlerin niteliğini bildirebilir.
Niteleme sıfatı olan deyim örnekleri:
Kitabında içine kapanık insanların ruhsal çalkantıları ele alınmış.
Ne idiği belirsiz insanlarla görüşmeni istemiyorum.
Kulaktan dolma bilgilerle hareket edemeyiz.
Oluruna bırakılan işler bazen istenen sonucu vermeyebilir.
Üniversitede kafa dengi birini bulamadım.
Niteleme sıfatları söz öbeği (söz grubu) oluşturduğu isimlerle aynı öge içinde (yüklem, özne, nesne…) yer alır.
Yüklemi oluşturan sıfat tamlaması örnekleri:
Beni anlayan ve bana değer veren biri.
Bunlar, herkesi derinden etkileyen sözler.
Özneyi oluşturan sıfat tamlaması örnekleri:
Şairin yeni çıkan kitabı, oldukça ilgi gördü.
Köyün girişinde geniş bahçeli bir ev vardı.
Nesneyi oluşturan sıfat tamlaması örnekleri:
Büyük masayı daracık koridordan geçirdiler.
Bir yerde mola verip masmavi denizi izledik.
Dolaylı tümleci (yer tamlayıcısını) oluşturan sıfat tamlaması örnekleri:
Gökyüzünde süzülen rengârenk uçurtmalara baktık.
Otobüste yaşlı insanlara yer verirdi.
Zarf tümlecini oluşturan sıfat tamlaması örnekleri:
Geçen hafta bize gelmişlerdi.
İyi bir puan alınca annesine haber verdi.
