Genellikle birçok kişi tarafından karıştırılan olasılık (ihtimal) ile tahmin cümleleri günlük yaşamda birbirinin yerine kullanılabiliyor hatta sınav sorularında bile yanlışa neden olabiliyor. Bu iki cümlenin birbirine benzemesi bu karışıklığı daha da artırıyor. Peki, o zaman olasılık (ihtimal) ile tahmin cümlesi nedir, aralarındaki fark nasıl anlaşılır? İşte, basit ve yalın anlatımla olasılık (ihtimal) ile tahmin cümlesi arasındaki farklar, ayırt edici özellikler ve püf noktaları:
Olasılık (İhtimal) ile Tahmin Cümlesi
Olasılık (İhtimal) Cümlesi:
Bir olay ya da durumun gerçekleşme ihtimalinden bahsetmektir. Öne sürülen görüşlerde kesinlik yoktur. Bu tür cümlelerde “muhtemelen, galiba, belki” gibi zarflar olabilir veya yüklemler -ecek/-acak, -dır/-dir, -meli/-malı gibi ek alabilir. Ayrıca yeterli birleşik fiiller (abil-) de olasılık anlamı katabilir.
Olasılık (İhtimal) Cümlesi Örnekleri:
O yoldan gitmeyelim, bugün kalabalık olabilir.
Arka bahçeye ektiğimiz fidanlar kuruyabilir.
Bugün maça gitmeyelim, yağmur yağabilir.
Ağaç yaprakları şimdiye kadar sararmıştır.
Kitabımın taslağı bitti ancak kitabı çıkartmayabilirim.
Öyle sanıyorum ki bu resim ona aitti.
Bu bayram, memleketinde olacaktır.
Öğretmen bu konudan sözlü yapabilir.
Yeni çıkan filme gideceklerini zannediyorum.
Cüzdanımı yolda düşürmüş olabilirim.
Bize gelirken piknik için termos ve hamak getirecektir.
Annemler şu an kapının önünde beni bekliyordur.
Dikkat: -dır ek eylemi olasılık anlamı bildirebileceği gibi tam tersi kesinlik de bildirebilir. Buna dikkat etmek gerekir.
Örnekler:
Babam şu sıralar Ankara’ya varmıştır. (Olasılık)
Toplantı bitmiştir, çıkabilirsiniz. (Kesinlik)
Tahmin Cümlesi:
Verilerden yola çıkarak gelecekteki bir olay ya da durum hakkında öngörüde bulunmaktır. Bazen uzman bir kişinin ya da verilerden yola çıkarak değerlendirmede bulunan birinin görüşleri olabilir. Genellikle bir durum, sonuç ya da veri üzerinden fikir yürütme anlamı olur. Olasılık cümlelerine göre daha iddialıdır.
Tahmin Cümlesi Örnekleri:
Yetiştirdiği ürünlere bakılırsa tarım işlerinden anlıyor.
Kuzeyden gelen rüzgarla birlikte hava sıcaklığı düşecek.
Her testte yaklaşık on soru olduğu düşünülürse bu kitapta üç yüz soru vardır.
Meyvelerin büyüklüğüne bakılırsa sepette en fazla 20 portakal olmalı.
İyi bir lise kazandığına göre sınavlara çok çalışmış.
Yankılanmadaki sesin süresine bakılırsa karşıki tepeler en az 1 kilometredir.
Konuşmaları ve davranışlarına bakılırsa pişman olduğu belli.
Leylekler terk ettiğine göre buraya sonbahar gelmeye başlamıştır.
Burada palmiye ağaçları yetiştiğine göre kışları soğuk değildir.
Bu gayretinle ön elemeleri geçeceğini düşünüyorum.
Netlerinin dağılımına bakılırsa sınavda iyi bir puan alamazsın.
Olasılık (ihtimal) ile tahmin cümleleri bazı özellikleriyle birbirine benzer ancak aşağıda ortak yönlerini değil, daha iyi kavrayabilmeniz için aralarındaki farkı yazdım:
Olasılık (İhtimal) ile Tahmin Cümlesi Arasındaki Fark:
- Olasılıkta kesin olmayan kişisel değerlendirmeler var, tahminde ise eldeki verilerden çıkarımda bulunma anlamı olur.
- Tahmin cümlesi, olasılığa göre daha gerçekçi ve iddialıdır.
- Tahmin cümlesini uzman ya da verilerden yola çıkan bir kişi kurar ancak olasılık cümlesinde böyle bir şart yoktur.
Çözümlü Örnek Sorular
1) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “olasılık” anlamı vardır?
A) Sunumun bazı bölümleri insanda soru işareti bırakıyor.
B) Önümüzdeki hafta on beş yaşında olacağını söyledi.
C) Havaların bu ani değişimine hazırlıksız yakalandık.
D) Yemekleri hemen dağıtacaklarını sanmıyorum.
E) Yabancı dil eğitimi için yurt dışına gitmiş.
Çözüm: Olasılık cümleleri bir olay ya da durumun gerçekleşme ihtimalini bildirir. Öne sürülen görüşlerde kesinlik yoktur. Bu nedenle doğru cevap: "D"
2) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “tahmin” anlamı vardır?
A) Onun kitaplarında hayal gücünüzün sınırlarını aşıyorsunuz.
B) Çalışmalarına bakılırsa projesi en kısa sürede kabul edilecek.
C) Sınavlara hazırlanırken konu tekrarı yapıp test çözdüm.
D) Yapıtlarında bütün insanların sorunlarına çözüm bulmaya çalışmış
E) Yazar eserlerinde yalnız kendini değil başkalarını da anlatmış.
Çözüm: Yukarıdaki konu anlatımında tahmin cümlesinin genellikle bir durum, sonuç ya da veri üzerinden fikir yürütme anlamı bildirdiğini yazmıştım. Soruda "B" seçeneğinde de aynı anlam vardır. Yapılan çalışmalar veridir. bu veriden yola çıkılarak projesinin kabul edileceği tahmini yürütülmüş. Bu nedenle doğru cevap: "B"
3) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “olasılık” anlamı yoktur?
A) Heyecanımı yenersem, bu bisikleti sürebilirim.
B) Kalemimi acaba sen düşürmüş olabilir misin?
C) Kapıyı uzun uzun çalan kişi Serdar olacak.
D) Önümüzdeki haftaya bize uğrayabilirler.
E) Anladım ki bu sınavdan iyi bir puan alamayacak.
Çözüm: A, B, C ve D seçeneklerinde olasılık anlamı vardır. Çünkü bunlarda bir olay veya durumun gerçekleşme ihtimalinden bahsedilmiş ancak "E" seçeneğinde olasılık değil, tahmin anlamı var. Sınava hazırlanan birinin o anki durumundan yola çıkılarak sınavda başarılı olamayacağı anlaşılmış. Yani bir durumdan yola çıkılarak öngörüde bulunulmuş. Bu nedenle doğru cevap: "E"
