Örtülü Özne Nedir, Nasıl Bulunur?
Birçok öğrenci bu konuyu karıştırdığı için cümle içinde bulmakta zorluk çekiyor o yüzden bazı soruları yanlış çözüyor. Peki, o zaman özne çeşitlerinden biri olan örtülü özne nedir, nasıl buluruz ve örnekleri nelerdir? İşte, bol örnek ve önemli notlarıyla örtülü özne konu anlatımı:
Değerli Öğrenciler, örtülü özneye geçmeden önce edilgen çatılı fiilleri iyi bilmemiz gerekir. Eğer edilgen çatıyı biliyorsanız bu bölümü geçebilirsiniz ancak bilmiyorsanız dikkatlice okumanızı öneririm. İşte, edilgen çatı:
Edilgen Çatı
Öznesine göre fiilde çatıları etken, edilgen, dönüşlü ve işteş olmak üzere dörde ayırırız. Bu fiiller aldıkları bazı ek ve kazandıkları anlam sayesinde özneyle olan ilişkisini belirler. İşte, bu çatılardan biri olan edilgen çatılı fiiller de eylemin birileri tarafından yapıldığını ya da yapılacağını bildirir. Yani eylemi yapan belli değildir, fiili “birileri tarafından” sözüyle okumak mümkündür ayrıca fiiller “-l” ya da “-n” çatı eklerinden birini alır. İşte, bu özelliklere sahip fiillere edilgen çatılı fiiller deriz.
Aşağıdaki cümlelerde”-l” ya da “-n” çatı ekini almış fiilleri “birileri tarafından” sözüyle okuyabilirsiniz.
Örnekler:
Rahatlıkla geçebilirsiniz çünkü yerler temizlendi.
Arabanın tüm ağır bakımları yapıldı.
Bahçedeki kuzular az önce ahıra alındı.
Kitaptaki yazım yanlışları giderildi.
Törende şiirler okundu, gösteriler düzenlendi.
Gelin ile damat konfetilerle karşılandı.
Bizler sadece edilgen çatılı fiillerin yüklem olduğu cümlelerde örtülü özneyi arayabiliriz. Bunların dışındaki örneklerde özneler çoğunlukla gerçek öznedir. Peki, o zaman örtülü özne nedir, nasıl buluruz ve örnekleri nelerdir? İşte, o soruların yanıtları:
Örtülü Özne Nedir?
Cümlede eylemin kim tarafından gerçekleştirildiğini ya da gerçekleştirileceğini bildiren öznelerdir. Bu özneler “tarafından, sebebiyle, etkisiyle, yüzünden, ötürü…” gibi sözcüklerle birliktedir ya da “-ca/-ce” ekini alır. Örtülü özneler edilgen çatılı yüklemlerin olduğu cümlelerde olur.
Örnekler:
Bankada bağıran adam, güvenlik görevlilerince dışarı çıkarıldı.
Yazılımdaki hatalar, programcılar tarafından giderildi.
Şiirimiz yetkili komisyon tarafından reddedildi.
Alınan yeni kararlar yüzünden başvurusu kabul edilmedi.
Hava olayları yüzünden gezimiz okul yönetimince iptal edildi.
Bu proje yetkili kurum tarafından reddedildi.
Taktik: Örtülü özneler, sözde özneler üzerinde etkisi olan ögelerdir yani sözde öznenin kim tarafından gerçekleştiğini / gerçekleşeceğini bildirir.
Örtülü Özne ile ilgili Önemli Notlar
Örtülü özneyi edilgen çatılı fiil yüklemlerin olduğu cümlelerde ararız.
Bu öznenin bulunduğu cümlede genellikle sözde özne de olur.
Sıkça Sorulan Sorular
Örtülü öznenin olmadığı cümlelerde özne ya sözdedir ya da gerçektir.
Bir cümlede gerçek, sözde ya da örtülü öznenin olmamasıdır.
Örnekler:
Sahildeki banklara oturulmuş.
İnşaat alanına izinsiz girilmiş.
Dışarıya çıkıldı ve pikniğe gidildi.
Özneleri şu şekilde ayırabiliriz.
1) Gerçek Özne
a. Açık Özne
b. Gizli Özne
2) Sözde Özne
3) Örtülü Özne
İşi yapanın belli olmadığı veya edilgen çatılı fiil yüklemlerin bulunduğu cümlelerde gerçek özneyi arar gibi sorduğumuz “ne, kim?” sorusuna cevap veren öge sözde öznedir, bunu gerçekleştiren özne de örtülü öznedir. Örneğin: “Bahçe duvarı görevlilerce boyandı.” cümlesinde “boyandı” yüklemi edilgen çatılı olduğu için cümlede sözde özneyi arayabiliriz.
Soru: Boyanan nedir?
Cevap: Bahçe duvarı (Sözde Özne)
Soru: Bahçe duvarı kim tarafından boyandı?
Cevap: Görevliler (Örtülü Özne)
Bir cümlede bazen farklı türde birden fazla özne olur. Örneğin “Dün, yetkililer tarafından şiddetli yağmur uyarısı yapıldı.” cümlesinde iki farklı özne türü vardır.
Sözde Özne: Yağmur uyarısı
Örtülü Özne: Yetkililer tarafından
8. sınıf cümlenin ögeleri için tıklayınız.
TYT cümlenin ögeleri için tıklayınız.
Beni Instagram üzerinden takip ediniz.
