Birçok metinde iç içe geçmiş bu iki anlatım biçimi arasında bazı ortak noktalar olsa da önemli ayrımlarından söz etmek mümkün ancak yine de sorularda yanlışlar yapılabiliyor. Öyküleme ile betimleme anlatım biçimlerini karıştırmamak için dikkat etmeniz gereken bazı teknikler var. İşte, aralarındaki önemli farklar:
Örneklerle Öyküleme ve Betimleme Arasındaki Fark
Öyküleme tekniğinde olaylar belli bir zaman içinde gerçekleşirken betimleme tekniğinde olaylar anlatılmaz, varlıklar resmedilir. Öyküleme tekniğinde hareketlilik söz konusu ancak betimlemede durağanlık var. Öyküleme tekniğinde yazarın kurgu gücü önemliyken betimleme tekniğinde en ufak ayrıntıları bile resmetme yeteneği önemli.
İkisi arasındaki farkı daha somut hale getirebilmek için şu benzetmeyi yapabiliriz: Öyküleme tekniği cep telefonundaki video çekimi, betimleme tekniği ise fotoğraf çekimidir.
Roman, hikâye, masal gibi olaya dayalı metinlerin etkileyiciliğini artırmak ve okuru olay içinde yaşatabilmek için bu iki anlatım biçimine de ihtiyaç duyulur.
Öyküleme Örneği:
Bahçeye bakım yapmak için bir firmayla anlaşmıştık. İşçiler arazideki otları motorlu tırpanla biçtikten sonra birkaçı serinlemek için ağaç gölgeliklerinin altında uzanarak dinlendi. Ben de çayımı bitirdikten sonra çardaktan ayrıldım. Arabaya doğru ilerledim…
Öyküleme tekniği olay merkezlidir ve olaylar belli bir zaman çizelgesi içinde gerçekleşir. Yukarıdaki örnekteki olaylar şu şekilde sıralanabilir: 1. Firmayla anlaşması, 2. otların motorlu tırpanla biçilmesi, bazı işçilerin ağaç gölgesi altında dinlenmesi, 3. olayı anlatan kişinin çayını bitirmesi ve arabaya gitmesi.
Betimleme Örneği:
Bir ilkbahar sabahında balkonumdan çevreye bakıyorum. Her yer beton… Çarpık kentleşme yüzünden yol boyu uzanan refüj ve kaldırımlar hariç şehirde ağaç yok. Apartmanlar dip dibe. Evimin dibinde bir apartman daha bitmiş. Tüm bunlar yetmiyormuş gibi caddeden geçen araçların kornaları ayrı bir dert. Evi aldığımız yıllarda bu sorunlar yoktu. Ancak çarpık kentleşme güzelim Mersin’in en büyük karın ağrısı haline gelmiş.
Betimleme, sözcüklerle resim yapmaktır. Yani varlıkların fiziksel özelliklerinin tasviri yapılır. Genellikle renk ve görünümden bahseden sözcükler aranır. Bu metinde geçen betimleyici unsurlar şunlardır: her yerin beton ve çarpık kentleşmenin olması, belli başlı yerler haricinde ağaçların olmaması, apartmanların dip dibe olması.
Sıkça Sorulan Sorular
Öyküleme ile Betimleme Nasıl Ayırt Edilir?
Öykülemede olay, betimlemede varlıkların fiziksel özellikleri anlatılır.
Betimleme ve Açıklama Arasındaki Fark nedir?
Yukarıda da anlattığım gibi betimleme varlıkların fiziksel özelliklerini anlatmaktır, amaç okuru olay içinde yaşatmaktır; açıklamada ise amaç bilgi vermektir. Betimlemeler genellikle öykü, roman, masal gibi olaya dayalı metinlerde çıkarken açıklamalar ise haber metinleri, makale veya gezi yazısı gibi bilgiye dayalı metinlerde karşımıza çıkar.
Betimleyici Unsurlar Nelerdir?
Bir metnin betimleme tekniğini kullanıp kullanmadığı anlamak için bazı sözcükler aranır. Onlar da canlı veya cansız varlıkların hatta bir mekânın en, boy, yükseklik, yüzey, dış yapı veya renk gibi fiziksel özellikleri ifade eden kelimelerdir.
Örnek: “Gökyüzünde irili ufaklı beyaz bulutlar vardı.”
Bu örnekte bulutların fiziksel özelliğinden bahseden iki özellik bulunur: “irili ufaklı”, “beyaz”
Betimlemede Hareket Var mıdır?
Betimlemelerde durağanlık vardır çünkü varlıklar resmedilir ve portre gibi düşünülebilir. Bu nedenle hareketlilik yoktur.
Anlatım Biçimleri Nelerdir?
Anlatım biçimleri şunlardır: Öyküleyici, betimleyici, açıklayıcı ve tartışmacı anlatım.
