Öyküleme Nedir? Örnekleri Neler?
İster bir olay anlatın ister film izleyin isterseniz metin okuyun hayatla iç içeyseniz bir şekilde bu anlatım biçimi karşınıza çıkar. Yaşadıklarımızı ya da duyduklarımızı başkalarına aktarmak, iletişimimizde önemli bir yer tutar. Peki, o zaman anlatım biçimlerinden biri olan öyküleme nedir, öykülemeyi nasıl oluştururuz, örnekleri ve ayırt edici özellikleri nelerdir? İşte, o soruların cevaplar:
Öyküleme Nedir?
Öyküleme, bir olayın belli bir zaman çizelgesi içinde aktarılmasıdır. Olaylar serim, düğüm ve çözüm bölümlerinden oluşur. Amaç okuru olayın içinde yaşatmak, metnin sürükleyiciliğini artırmaktır. Roman, hikâye, masal, fabl, destan, efsane, anı, tiyatro, gezi yazısı ya da haber yazısı gibi olaya dayalı metinlerde öyküleme tekniğini sıklıkla kullanırız.
Not: Öyküleyici anlatımda sadece olay olmaz, kişi, zaman hatta mekan unsuru da olur.
Not: Öyküleme genellikle sanatsal metinlerde görülür çünkü yazar bu sayede okura estetik tat verir. Bunların dışında bilgi vermeyi amaçlayan metinlerde de (haber yazısı) görülebilir.
Öyküleme Örnekleri
1. Örnek: Zili çaldım ancak kapıyı açan olmadı. Israrla zili çalarken kapıya da sertçe vurmaya başladım. Ablam panikle kapıyı açtı. Aceleciliğime bir anlam veremedi. Ona açıklama yapmadan içeri girip masada bıraktığım telefonu aldım. Sonra küçük bir tebessümle gönlünü alıp evden ayrıldım.
Açıklama: Metindeki olayın genel sıralamasını yapsak şöyle olurdu: Kişinin zili çalması, sonra kapıya vurması, ablasının kapıyı açtıktan sonra içeri girmesi, telefonu alması ve evden ayrılması. İşte, bu şekilde olay sıralamasının olduğu metinlerde öyküleme tekniğinden bahsederiz.
2. Örnek: Büyük bir gemi, buz kütlelerini parçalayarak ilerliyordu. Bir süre sonra durdu, bir grup avcı filikalarla gemiden ayrıldı. Karaya çıktıktan sonra uygun bir yerde kamp kurdular. Daha sonra içlerinden bir grup, kamptan uzaklaşıp karanlığa doğru ilerledi.
Açıklama: Metindeki olaylar belli bir zaman sıralaması dahilinde yer almış. (Geminin buz kütlelerini parçalayarak ilerlemesi, sonra durması, avcıların gemiden ayrılması, karada kamp kurması, içlerinden bir grubun kamptan ayrılması) O yüzden öyküleyici anlatım vardır.
3. Örnek: Hastane koridorunda doktoru görür görmez yanına doğru hızlı adımlarla ilerledim. Beni görünce hemen tanıdı. Gülümsedim ve ona ameliyatın kaçta olacağını sordum. Şu an ameliyathanede olduğunu ve hazırladıklarını söyledi. Annem size emanet, deyip aşağı indim.
Açıklama: Diğer örneklerde olduğu gibi bir olay sıralaması var: Doktoru görmesi, yanına gitmesi, onunla konuşması ve annesini emanet etmesi.
Öykülemenin Diğer Özellikleri
- Yaşanmış, yaşanabilir ya da doğa üstü olayların anlatıldığı metinlerde kullanılır.
- Genellikle geniş zaman, görülen ya da duyulan geçmiş zaman kipi yer alır.
- Öyküleme bazen tek bazen de betimleme ile yer alır.
- Kurguya dayalı öyküleme tekniği, genellikle sanatsal metinlerde olur.
- Bilgi vermeyi amaçlayan (açıklayıcı) öyküleme tekniği, genellikle haber yazıları ya da belgesellerde olur.
- Öyküleyici anlatım biçiminde 1 veya 3. kişi ağzıyla anlatım olur.
- Öyküleyici anlatım biçiminde “kahraman”, “gözlemci” ya da “hakim” bakış açısını kullanırız.
Öyküleme Nedir, Betimleme Arasındaki Fark Neler?
- Öyküleme olay merkezlidir ancak betimlemede durağanlık vardır yani varlıkların fiziksel özelliklerini anlatırız.
- Öykülemeyi oluşturan ifadeler, metnin içeriğidir fakat betimlemelerde kullanılan ifadeler genellikle yazarın üslubunu yansıtır.
- Öyküleyici anlatımda varlıkların hareketliliği anlatılır halbuki betimleyici anlatımda varlıkların o anki görünüşü anlatılır.
- Öyküleyici anlatım cep telefonunda çekilen videodur ancak betimleyici anlatım çekilen fotoğraftır.
Öyküleme Örneği
Video çekimine benzettiğimiz öyküleme tekniğinde olayları belli bir zaman çizelgesi içinde anlatırız.
Betimleme Örneği
Fotoğraf çekimine benzettiğimiz betimleme tekniğinde varlıkları resmederek anlatırız.
Sıkça Sorulan Sorular
Gerçek ya da kurgusal fark etmez çünkü öyküleme anlatım biçimini roman, hikâye hatta masal veya efsanede kullanmak mümkündür.
Kişi, olay, yer ve zaman olmak üzere dört ana unsur vardır ancak bunların tamamı olmak zorunda değildir.
Öykülemenin tanımını kısaca “olayın belli bir zaman çizelgesi içinde aktarılması” şeklinde yapmak mümkündür. Örneğin: “Kitaplarını çantaya koyup mutfağa girdi. Acelesi olduğu için annesinin hazırladığı kahvaltıdan birkaç lokma yedi. Sonra banyoya girip elini yıkadı. Servisin kornasını duyar duymaz çantasını alıp dışarı çıktı.”
Bir olayı anlatan metinlerde olayın dışında kişi, yer, zaman ve anlatıcı gibi unsurlar da bulunur. Bu, metinde öyküleme anlatım biçiminin olduğunu gösterir.
Olayı anlatan kişinin olayın içinde olmaması, olayı dışarıdan gözlemleyerek anlatmasıdır. Bu anlatımlarda 3. tekil (o) ya da 3. çoğul (onlar) kişi ekleri kullanırız.
Olayı anlatan kişinin olayın içinde olması, olayı doğrudan yaşaması ya da olaya şahit olmasıdır. Bu anlatımlarda 1. tekil (ben), 2. tekil (sen), 1. çoğul (biz) ya da 2. çoğul (siz) kişi ekleri kullanırız.
Öyküleme ile betimleme arasındaki fark için tıklayınız.
İlgili Diğer Bağlantılar
Anlatım Biçimi Nedir, Hangilerinden Oluşur?
Anlatım Biçimleri ve Düşünceyi Geliştirme Yolları Testi Çöz
Öyküleme ile Betimleme Arasındaki Fark
“Öyküleme Nedir? Örnekleri Neler?” için 2 görüş