Tezat Söz Sanatı (Zıtlık)

Metinlerin anlam derinliğine ulaşmasını sağlayan süslü ifadeler, şair ve yazarların sıklıkla başvurduğu tekniklerden biridir. Bu anlatım özellikleri genellikle söz sanatlarıyla olmaktadır. Yerinde ve ölçüsünde kullanılan söz sanatları sanatçının dili kullanma ustalığını da gösterir. O yüzden söz sanatlarının yerinde kullanıldığı kimi metinler bazı otoriterler tarafından beğenilen üslup özelliklerinden biridir. Söz sanatlarıyla anlam derinliği kazanan eserler kendini hemen ele vermez. Eserin anlaşılması için okurun belli bir sanat birikimi ve çabasını gerekir. Bu da söz sanatlarının iyi bilmesi anlamına gelir. İşte, bu yazımda söz sanatlarından biri olan tezat (zıtlık) sanatını anlatacağım.

Sık olmamak koşuluyla kullanılan tezat (zıtlık) sanatıyla sanatçı okurun dikkatini üzerine çeker, eserin ilgiyle okumasını sağlar. Çünkü ölçüsünde kullanılan karşıt kavramlar ilgiyi artırır.

Peki, o zaman tezat sanatı nedir, örnekleri nelerdir? Tezat sanatının eser üzerindeki katkısı nedir? İşte; yalın anlatımıyla, bazı önemli maddeleriyle ve bol örnekleriyle tezat sanatı konu anlatımı:

Tezat Söz Sanatı

Karşıt duygu, düşünce veya durumların kullanıldığı kavramlara tezat (zıtlık) söz sanatı denir. Bu karşıtlık zıt anlamlı sözcüklerden ya da karşıt durumlardan oluşur. Örneğin “Samimi olmak için çabaladıkça riyakârlığı ortaya çıkıyordu.” cümlesinde “samimi” ve “riyakârlık” karşıt kavramlardır. Başka bir örnek de şu olsun: “Bir kase çorba içimi ısıtmaya yetti, şu soğuk kış gününde.” Bu cümlede “ısıtmak” ve “soğuk” kelimeleri tezattır.

Tezat Söz Sanatı Örnekleri

Bu sokakta gülerek koştuğumuz günleri düşündükçe üzülürüm.

Masum bir yüzü vardı tüm suçluluğuna rağmen

Bana ilk yalanı söylediğinde anlamıştım birlikteyken ayrıldığımızı.

Bir umuda bağlanmak istiyorum tüm çaresizliğime inat.

Kalabalığın içinde yalnız insanlardık bizler.

Gündüzki hırçınlığı yerini uysal ve güler yüzlü bir insana bırakmıştı.

Bir konuşması yetti şu soğuk günlerde içimi ısıtmaya.

Otogara vardığımda buruk bir sevinç vardı içimde.

İşe erken başlamasına rağmen işten en geç çıkan oydu.

Yalnız başıma elde etiğim başarıyla görmüştüm aslında kazanırken kaybettiğimi.

Yorum: Günlük konuşma dilinde az gördüğümüz tezat sanatına çoğunlukla şiir veya sanatlı anlatımın yoğun olduğu metinlerde rastlarız. Tezat ifadeler oluşturmak için zıt anlamlı sözcükler ya da karşıt durumlardan faydalanırız. Çelişkili ifadeler, karşıt durumlar ya da farklı durumlar arasındaki zıtlığı göstermek için kullanırız.