Doğrudan ve Dolaylı Anlatım

İşte, doğrudan ve dolaylı anlatım:

Doğrudan ve Dolaylı Anlatım

Doğrudan Anlatım

Bir sözün olduğu gibi, üzerinde değişiklik yapılmadan aktarılmasıdır.

Sözler, alıntı yapma ve olduğu gibi aktarma yöntemiyle sunulur.

Bu tür cümlelerde “dedi, demiş, diyerek, diyen..” gibi fiil ya da fiilimsi bulunur.

Tırnak içinde verilmiştir ya da tırnak içine alınmaya uygundur.

Örnekler

Bana: “Önemli olan hata yapmamak değil, hatalarından ders almaktır.” derdi.

Sosyal medyaya ayrılan zaman kitap okumaya göre fazlaysa kültürel ilerlemeden bahsedilemez.

Babam: “Alışverişe gitmeden önce ihtiyaç listesini hazırla.” dedi.

Cemile Teyze: “Hafta sonu annenler evdeyse size geleceğim.” dedi.

Beni üzenler olsa da onlara karşı her zaman anlayışla yaklaşacağım.

Dolaylı Anlatım

Birinin söylediği sözü değiştirerek aktaran cümlelerdir. Bu tür cümleler bazı ufak değişikliğe uğramıştır. Bu tür cümlelerin sonunda genellikle “söyledi, belirtti, vurguladı, ima etti…” gibi fiiller bulunur.

Örnekler

Antalya’nın Manavgat ilçesine bağlı bir köyde doğduğunu söyledi.

Bahçedeki rengarenk çiçeklerin arasında gezmek kadar güzel bir şey olmadığını belirtti.

Alınan kararlara özenle uyulması gerektiğini ima etti.

Yazar, yeni bir kitap hazırlığı içinde olduğunu ama daha fazla ayrıntı veremeyeceğini ima etti.

Yazım yanlışlarını bulup düzeltmesi için metni bir arkadaşına yolladığını söyledi.

Şimdi yola çıkarsak yarım saat sonra bize yetişeceğini söyledi.

Talip Bey, denizde şaka yapılmaması gerektiğini söyledi.

Bilgisayardaki dosyaların nasıl düzenlenebileceğini söyledi.

Doğrudan ve Dolaylı Anlatım Örnekleri

Duvardan sarkan çiçekler, adeta yeşil ve beyazın dansını yaşatıyordu bizlere. (Doğrudan)

Duvardan sarkan çiçeklerin, adeta yeşil ve beyazın dansını yaşattığını vurguladı. (Dolaylı)

Doktor: “Erken teşhis sayesinde tedaviye cevap verdi.” dedi. (Doğrudan)

Doktor, erken teşhis sayesinde tedaviye cevap verdiğini söyledi. (Dolaylı)

Bir toplumun diliyle kültürü arasında karşılıklı bir etkileşim vardır. (Doğrudan)

Bir toplumun diliyle kültürü arasında karşılıklı bir etkileşimin olduğunu belirtti. (Dolaylı)

Bahçeye kartpostallardaki gibi hava kattığı için yerdeki sarı yaprakları temizlememiş. (Doğrudan)

Bahçeye kartpostallardaki gibi hava kattığı için yerdeki sarı yaprakları temizlemediğini söyledi. (Dolaylı)

Kurumuş bir ağacın gövdesinde yetişen rengârenk çiçekler, bahçenin havasını değiştirmiş. (Doğrudan)

Kurumuş bir ağacın gövdesinde yetişen rengârenk çiçeklerin, bahçenin havasını değiştirdiğini belirtti. (Dolaylı)

Doğrudan Anlatımı Dolaylı Anlatımdan Ayırmanın Yöntemleri

Tırnak içine alınmış ya da alınabilen ifadeler doğrudan, alınamayan ifadeler dolaylı anlatımlardır.

Dolaylı anlatımlı cümlelerin yüklemleri genellikle “belirtti, vurguladı, söyledi, ima etti, açıkladı…” gibi sözcüklerden oluşurken doğrudan anlatımlı cümlelerde fiil ya da fiilimsi “dedi, diyerek, diyen…” gibi sözcüklerden oluşur.

Alıştırmalar

İğneleyici bir dille: “Tecrübe, ustalık gerektirmeyen işlerle anlaşılmaz.” dedi. (Doğrudan Anlatım)

Anlayışlı biri olduğu için onun karşısında rahatlıkla konuşabildiğini söyledi. (Dolaylı Anlatım)

Anlayışlı biri olduğu için onun karşısında rahatlıkla konuşabilirim, dedi. (Doğrudan Anlatım)

Babam bizi okutmak için gece gündüz demeden çalıştığını her fırsatta vurgulardı. (Dolaylı Anlatım)

Babam: “Sizi okutmak için gece gündüz demeden çalıştım.” dedi. (Doğrudan Anlatım)

Çözümlü Sorular

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde dolaylı anlatım vardır?

A) Okuldan çıkar çıkmaz halamlara gideceğim, dedi.

B) Benim de fikrimi almak için yanıma geldiğini söyledi.

C) Yazılıda hata yapmamak için deftere sürekli baktım.

D) Bu akvaryumda her türden balık görmek mümkün.

E) Yanıma gelip kısık sesle “Burayı da toplar mısınız?” dedi.

Çözüm: A, C, D ve E seçeneklerinde cümleler ya tırnak içinde verilmiş ya da tırnak içinde verilebilir durumda. Bu nedenle bu cümleler doğrudan anlatım örnekleridir ancak B seçeneği dolaylı anlatımdır.

Aşağıdakilerin hangisinde doğrudan anlatım vardır?

A) Annesinin yemeklerini özlediğini söyledi.

B) Ağaçların bizim için ne kadar önemli olduğundan bahsetti.

C) Beni dinlemezsen başına daha çok iş gelecek.

D) Üzgün olduğunda kimseyle konuşmadığını ima etti.

E) Zeytinyağlı yemekleri de tüketmesi gerektiğini vurguladı.

Çözüm: C seçeneğinde cümleyi tamamen tırnak içine alabiliriz. Bu nedenle bu cümlede doğrudan anlatım yapılmıştır.

Aşağıdakilerin hangisinde doğrudan anlatım yoktur?

A) Bu konuda bir sorunun çıkmayacağını düşünüyorum, dedi.

B) Usta: “Boyama işi neredeyse bitecek.” dedi.

C) Neden bana sormadan iş yapıyorsunuz?

D) Edebiyatımızda kimlik arayışının devam ettiğini söyledi.

E) Otobüsümüz yarım saat sonra kalkacak, dedi.

Çözüm: D seçeneğinde “söyledi” yüklemi cümleyi dolaylı anlatıma dönüştürmüştür.