Günlük yaşamda çoğumuz farkında olmadan hatalı cümleler kurarız. Bu hatalar, konuşmalarımızın gerektiği gibi anlaşılmasını engeller. Ayıca anlatım bozukluğuna yeteri kadar önem vermemek, sınavlarda karşımıza çıkan “Anlatım Bozukluğu” konusundan hata yapmamıza neden olmaktadır. Bu nedenle anlatım bozukluğu konusunu dikkatle okumanızı ve gerekli yerlerde not almanızı öneriyoruz.
Peki, o zaman anlatım bozukluğu nedir, anlatım bozukluğunda neye dikkat etmek gerekir, anlatım bozukluğu nasıl düzeltilir, anlatım bozukluğu örnekleri neler? İşte, 7. sınıf anlatım bozukluğu konu anlatımı:
Anlatım Bozukluğu Alt Başlıkları
Gereksiz Sözcük Kullanımından Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu, Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanılmasından Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu, Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanılmasından Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu, Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılmasından Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu, Deyim Hatasından Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu, Sıralama ve Mantık Hatasından Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu, Anlam (Kişi) Belirsizliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu.
7. Sınıf Anlatım Bozukluğu Konu Anlatımı
1) Gereksiz Sözcüklerin Bir Arada Kullanılmasından Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu
Aynı veya benzer anlamlarda bulunan sözcüklerin birlikte kullanımı anlatım bozukluğuna yol açar. Yani cümleden çıkarıldığında anlamda daralmaya sebep olmayan sözcükler gereksizdir. Bu tür anlatım bozukluğu duruluğa aykırıdır.
Gereksiz Sözcük Örnekleri:
Ona güzel bir hediye, armağan alacağım. (“hediye” ve “armağan” sözcükleri eş anlamlıdır, anlatım bozukluğunun giderilmesi için birinin çıkması gerekir.)
Merdivenlerden yukarı çıktı. (“yukarı” ve “çıktı” sözcükleri aynı kavram alanında. “Yukarı” sözcüğüne gerek yok.)
Müdürün yanına gelip kısık sesle bir şeyler fısıldadı. (Fısıldamak zaten kısık sesle olur. Doğrusu: “Müdürün yanına gelip bir şeyler fısıldadı.” )
Testleri hemen çözüverdi. (“Çözüver” tezli birleşik fiildir. Bu nedenle “hemen” sözcüğüne gerek yoktur.)
Onunla ilk kez baloda tanıştım. (Tanışmak zaten ilk kez yapılır doğrusu: “Onunla baloda tanıştım.”)
2) Çelişen Sözcüklerin Birlikte Kullanılmasından Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu
Biri kesinlik, diğeri ihtimal veya tahmin anlamı taşıyan sözcüklerin birlikte kullanımı çelişkiye sebep olur. Bu da anlatım bozukluğuna yol açar.
Çelişen Sözcük Örnekleri:
Seni elbette çağırabilir.
Anlatım bozukluğunun giderilmesi için “Seni çağırabilir.” ya da “Seni elbette çağırır.” diye düzeltilmeli.
Yanında tam olarak yaklaşık on kişi vardı.
Anlatım bozukluğunun düzeltilmesi için iki yol var: “Yanında tam on kişi vardı.” ya da “Yanında yaklaşık on kişi vardı.” olmalı.
3) Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanılmasından Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu
Özellikle zarf görevinde olması gereken bir sözcüğün yanlış yerde (çoğunlukla bir ismin önünde) kullanılarak sıfat görevini üstlenmesi anlatım bozukluğuna neden olur.
Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanım Örnekleri:
Çok başım ağrıyor. (Doğrusu: “Başım çok ağrıyor.”)
Çok güneşte kaldığım için ensem acıyor. (Anlatım bozukluğunu düzeltmek için şöyle yazmalıyız: “Güneşte çok kaldığım için ensem acıyor.”)
Fazla bilgisayarla uğraşmak gözü yorar. (Anlatım bozukluğunu düzeltmek için şöyle yazmalıyız: “Bilgisayarla fazla uğraşmak gözü yorar.”)
İzinsiz içeri giren çocuğu uyardı. (Anlatım bozukluğunu düzeltmek için şöyle yazmalıyız: “İçeri izinsiz giren çocuğu uyardı.”)
Ücretsiz kitaplar meraklılarına dağıtıldı. (Anlatım bozukluğunu düzeltmek için şöyle yazmalıyız: “Kitaplar meraklılarına ücretsiz dağıtıldı.”)
Her kalemi elime aldığımda zihnimden geçenleri yazmaya başlarım. (Anlatım bozukluğunu düzeltmek için şöyle yazmalıyız: Kalemi elime her aldığımda zihnimden geçenleri yazmaya başlarım.)
4) Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılmasından Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu
Aynı anlama gelmeyen ama aynı kavram alanında bulunan veya benzer yazımı olan sözcüklerin birbirlerinin yerine kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar.
Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanım Örnekleri:
İşe girmek için öğretim belgesi istemişler. (Anlatım bozukluğunun giderilmesi için altı çizili sözcük yerine “öğrenim” olmalı.)
Görmeyeli saçın epey büyümüş. (Anlatım bozukluğunun giderilmesi için altı çizili sözcük yerine “uzamış” olmalı.)
Benim başarılarımı hep azımsardı. (Anlatım bozukluğunun giderilmesi için altı çizili sözcük yerine “küçümserdi” olmalı.)
Sınıfımıza yeni gelen öğrenci oldukça çekimser birine benziyor. (Anlatım bozukluğunun giderilmesi için altı çizili sözcük yerine “çekingen” olmalı.)
Hatalı sollama, kaza yapmasını sağladı. (Anlatım bozukluğunun giderilmesi için altı çizili sözcük yerine “sebep oldu” olmalı.)
5) Deyim Hatasından Kaynaklanan Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu
Deyimlerin anlamlarına uygun bir cümlede kullanılmaması veya deyimi oluşturan sözcüklerin değiştirilmesi anlatım bozukluğuna sebep olur.
Deyim Hatası Örnekleri:
İri cüsseli, sert bakışlı adamı karşısında görünce korkudan etekleri zil çaldı. (Anlatım bozukluğunu düzeltmek için altı çizili deyim yerine “etekleri tutuştu” deyiminin gelmesi gerekir.)
Çok sevdiği Mersin burnundan soluyordu. (Anlatım bozukluğunu düzeltmek için altı çizili deyim yerine “burnunda tütüyordu” deyimi gelmeli.
Çocuğun çukura düştüğünü gören kadının canı burnuna geldi. (“Canı burnuna gelmek” deyimi bıkmak, usanmak, bunalmak anlamındadır; bu yüzden cümlenin anlamına uygun değildir. Anlatım bozukluğunu düzeltmek için altı çizili deyim yerine korkmak anlamında “yüreği ağzına gelmek” veya “ödü patlamak” gibi deyimlerden birinin gelmesi gerekir.)
6) Sıralama ve Mantık Hatasından Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu
Sıralama Hatasından Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu
Düşüncenin önem sırasına göre verilmemesi anlatım bozukluğuna neden olur.
Sıralama Hatası Örnekleri:
Eskiden evlerde bırakın mumu lamba bile yoktu. (Anlatım bozukluğunu düzeltmek için şöyle sıralamalıyız: “Eskiden evlerde bırakın avizeyi mum bile yoktu.”)
Seninle değil yan odaya gitmek, sahile bile gidilmez. (Anlatım bozukluğunu düzeltmek için şöyle sıralamalıyız: Seninle değil sahile gitmek, yan odaya bile gidilmez.)
Kardeşim il birincisi olmuş hatta okulun en başarılı öğrencisiymiş. (Anlatım bozukluğunu düzeltmek için şöyle sıralamalıyız: Kardeşim okulun en başarılı öğrencisiymiş hatta il birincisi olmuş.)
O değil karşıki parka şehir dışına bile gidemez. (Anlatım bozukluğunu düzeltmek için şöyle sıralamalıyız: O değil şehir dışına, karşıki parka bile gidemez.)
Mantık Hatasından Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu
Anlatımda düşünce hatası bulunan cümleler anlatım bozukluğuna yol açar.
Mantık Hatası Örnekleri:
Eskiden köye her hafta gider, orada 10 gün kalırdı. (Hafta zaten 7 gün.)
Eve girdiğimizde kolyeleri çalınmış olarak bulduk. (Kolyeler çalışmışsa bulunmaz.)
Az sonra yapacağımız programın bölümleri hususunda siz değerli konuklara hatırlatmalarda bulunacağız. (Henüz yapılmamışsa hatırlatma olmaz, “tanıtma” olur.)
Cenk, denemede Ömer ve Ezgi’nin ardından ikinci oldu. (Cenk’in önünde iki kişi varsa kendisi iki değil üçüncü olur.)
7) Anlam (Kişi) Belirsizliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu
Bir cümle açık ve anlaşılır olmalıdır. Yani okuyan kişiye göre farklı anlamlar veya belirsizlikler olmamalıdır. Bu tür hatalar anlatım bozukluğuna neden olur. Anlam belirsizliği karşımıza iki türlü çıkar:
1. Tamlayanı Düşmüş Ad Tamlamasında Tamlananın Kime (onun / senin) Ait Olduğunun Bilinmemesinden Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu
Anlam Belirsizliği Örnekleri:
Kalemini masaya bıraktım. (Kimin kalemi, onun mu senin mi?)
Saatinin aynısını Ahmet’te gördüm. (Senin ya da onun)
İçindeki sıkıntılardan haberim olmadığı için konuşmadım. (Senin mi yoksa onun mu sıkıntısı?)
Not: Yukarıdaki örneklerde başa “senin” ya da “onun” kişi zamirlerinden birinin getirilmesiyle anlatım bozukluğu giderilir.
2. Karşılaştırma Hatasından Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu
Karşılaştırma Hatası Örnekleri:
Maç yapmayı babamdan çok severim. (Sanki “maç” sporu ile babasına olan sevgisi arasında karşılaştırma yapmış oysa anlatım bozukluğunun giderilmesi için cümle “Maç yapmayı babama göre çok severim.” olmalı.)
Not: Virgül, bazen cümledeki anlam üzerinde büyük bir etkiye sahip olur, virgülün yanlış kullanımı ya da kullanılmaması anlatım bozukluğuna neden olabilir.
Örnekler:
Küçük simitçiye doğru bakıyordu. (Simit satan küçük çocuğa bakıldığı anlaşılır.)
Küçük, simitçiye doğru bakıyordu. (Küçük çocuğun, simitçiye doğru baktığı anlaşılır.)
O eve gidip koliyi aldı. (“O” sözcüğü evi işaret etmiş.)
O, eve gidip koliyi teslim etti. (“O” sözcüğü, teslim eden kişiyi işaret etmiş.)
7. Sınıf Anlatım Bozukluğu Konu Anlatımı
