İşte, istiare (eğretileme) konu anlatımı:

İstiare (Eğretileme) Nedir? Özellikleri Nelerdir?

– Yalnızca benzeyen veya benzetilen unsurlarından birinin yer aldığı söz sanatıdır.
– Benzetmenin eksik ögeli biçimidir.
– Örneğin “Aslan, rakibini hemen yendi.” cümlesinde sadece kendisine benzetilen (aslan) kullanılmıştır.

Açıklamalı Örnekler

İşte, sınıfımızın en büyük fırtınası!
Açıklama: Sınıftaki bir kişi fırtınaya benzetilmiş ancak kimin benzediği verilmemiş.
Benzeyen: —
Benzetilen: Fırtına

Tartışmaların aranan kartalı nihayet geldi.
Açıklama: Kişi, kartala benzetilmiş ancak doğrudan verilmemiş.
Benzeyen: —
Benzetilen: Kartal

Umutsuz olduğumuzda aradığımız güneş de yanımızda yok artık.
Açıklama: Sıkıntılı anlarında desteğini aldığı kişiyi güneşe benzetmiş ancak bu kişi doğrudan verilmemiş.
Benzeyen: —
Benzetilen: Güneş

Patron, haberi alır almaz kükreyerek gitti.
Açıklama: Patron kükrediğine göre aslana benzetilmiş ancak burada aslana yer verilmemiş.
Benzeyen: Adam
Benzetilen: —

Sinsi adam, zehrini bırakıp gitti.
Açıklama: Adam, zehrini bıraktığına göre yılana benzetilmiş ancak yılan doğrudan verilmemiş.
Benzeyen: Adam
Benzetilen: —

Not: Her istiare sanatı aynı zamanda teşbih yani benzetme sayılır.

İstiare (eğretileme) sanatı, verilen unsura göre ikiye ayrılır:

1) Açık İstiare

– Sadece kendisine benzetilen verilir.
– Benzeyen unsuruna yer verilmez ancak cümledeki anlama göre biz onu yorumlarız.
– Örneğin “Meleğim bu gece güzel uyudu mu acaba?” cümlesinde kişi meleğe benzetilmiş ancak benzeyenin kim olduğu verilmemiştir.

Açıklamalı Örnekler

Ürkek ceylan tebessüm ederek içeri girdi.
Açıklama: Kişi, ceylana benzetilmiş ancak kimin benzediği verilmemiş.
Benzeyen: —
Benzetilen: Ürkek ceylan

Yunus, suya girdi mi türlü şakalarla etrafa neşe saçıyordu.
Açıklama: Suyla haşır neşir olan biri, yunusa benzetilmiş ancak kim olduğu verilmemiş.
Benzeyen: —
Benzetilen: Yunus

Sınıfta birbirinden akıllı 25 çiçek görüyorum.
Açıklama: Çocuklar çiçeğe benzetilmiş ancak bu cümlede doğrudan verilmemiş.
Benzeyen: —
Benzetilen: Çiçek

Bizden yüz bulamayan yılan, sessizce yanımızdan uzaklaştı.
Açıklama: Kişi yılana benzetilmiş ama benzeyen kişi doğrudan verilmemiş.
Benzeyen: —
Benzetilen: Yılan

Patronun yanından ayrılmayan gölge, bir süre sonra herkesin dikkatini çekmeye başladı.
Açıklama: Sürekli patronun yanında durduğu için gölgeye benzetilmiş ama kimin bezediği verilmemiş.
Benzeyen: —
Benzetilen: Gölge

Arı, önemli işleri yaparak bizim yükümüzü azalttı.
Açıklama: Çalışkanlığı yönüyle arıya benzetilen kişi doğrudan verilmemiş.
Benzeyen: —
Benzetilen: Arı

Eski kurdu, kimse alt edemedi.
Açıklama: Kişi kurda benzetilmiş.
Benzeyen: —
Benzetilen: Kurt

Arkadaşlarıyla bir araya gelen tilki, yine bir olay çıkarmanın peşindeydi.
Açıklama: Kişi kurnazlığı yönüyle kurda benzetilmiş ama cümlede verilmemiş.
Benzeyen: —
Benzetilen: Kurt

Ailemizin çınarı üzerine düşen görevi yerine getirerek bizi birleştirdi.
Açıklama: Çınar, “güç ve dayanıklılığı temsil eder. Cümlede geçen kişi de çınara benzetilmiş ama kimin benzediği verilmemiş.
Benzeyen: —
Benzetilen: Çınar

Evin küçük papatyası, şirin gülüşüyle ailesinden izin koparmaya çalışıyordu.
Açıklama: Kişi, saflık ve doğallığı yönüyle papatyaya benzetilmiştir ancak bu benzetmede kendisine benzetilenin dışında hiçbir unsura yer verilmemiştir.
Benzeyen: —
Benzetilen: Papatya

Kuzu, annesini saatlerce meraklı gözlerle bekledi.
Açıklama: Çocuk, kuzuya benzetilmiştir.
Benzeyen: —
Benzetilen: Kuzu

2) Kapalı İstiare

– Sadece benzeyenin verildiği benzetme türüdür.
– Kendisine benzetilen verilmez ancak onun özelliği verildiği için neye benzetildiği anlaşılır.
– Örneğin “Karşısına araç çıkınca hareketsizlikten donup kaldı.” cümlesinde kişi cansız bir varlık gibi hareketsiz kalmış. Bu durum mümkün değil ancak benzetme yoluyla ona böyle bir anlam yüklenmiştir.
– Örneğin “Kalabalığı karşısında gören çocuk, heyecandan eridi.” cümlesinde çocuğun buz gibi eridiği ifade edilmiş ancak buza yer verilmemiştir.

Açıklamalı Örnekler

Edebiyat alanında bu yıla kadar adı bile duyulmayan yazar, son kitabıyla birden parladı.
Açıklama: Yazar, yıldız gibi parlamış ancak yıldıza benzetildiği doğrudan verilmemiş.
Benzeyen: Yazar
Benzetilen: —

Grup, gereken çalışmayı yapmayınca ilk elemede döküldü.
Açıklama: Grup yaprağa benzetilmiş ancak bu, doğrudan verilmemiş. Biz “dökülmek” eyleminden bunu çıkarıyoruz.
Benzeyen: Grup
Benzetilen: —

Şüphe uyandıran konuşmaları yüzünden yüreğimde bir şeylerin koptuğunu hissettim.
Açıklama: Kopmak eylemiyle kişinin yüreğinin fırtına ya da ipe benzetildiğini anlarız ancak benzetilen unsur doğrudan verilmemiştir.
Benzeyen: Kişinin yüreği
Benzetilen: —

Toplantıya geç gelen görevli kimseye belli etmeden içeriye süzüldü.
Açıklama: Süzülme işi kuşlara özgü bir eylemdir. Görevli kuşlara bu yönüyle benzetilmiştir.
Benzeyen: Görevli
Benzetilen: —

Beklemediği bir soruyla karşılaşan adam öylece çakılı kaldı.
Açıklama: Çakılma eylemi çivi gibi sivri uçlu cisimlere özgüdür. Adam bu nesnelere benzetilmiş ancak neye benzetildiği doğrudan verilmemiş.
Benzeyen: Adam
Benzetilen: —

Yıllardır içimde duran kuşku, yüreğimi kavurdu.
Açıklama: Kişinin içindeki kuşku kavurucu özelliğiyle ateşe benzetilmiştir.
Benzeyen: Kuşku
Benzetilen: —

Kadının acı dolu haykırışları yüreğime kazındı.
Açıklama: Kişinin yüreği kazınmaz ancak bu özelliğiyle bir yüzeye benzetilmiş.
Benzeyen: Adam
Benzetilen: —

Şefkat dolu bakışları tüm odaya yayıldı.
Açıklama: Kişinin şefkati tıpkı koku gibi odaya yayılmış.
Benzeyen: Bakışları
Benzetilen: —

İstiare Sanatının Özellikleri

– Bu sanatta benzetmenin yönü ve benzetme edatı kullanılmaz.
– Verilmeyen unsurları metinden yorumlayarak çıkarabiliriz.
– İstiare sanatı, ifadelerimizde anlam derinliği sağlar.

Sıkça Sorulan Sorular

Bu notu indir.