Çatı Uyuşmazlığı – Anlatım Bozukluğu

İşte, çatı uyuşmazlığı anlatım bozukluğu:

Çatı Uyuşmazlığı

Bir cümlede fiil ve fiilimsinin öznesine göre (etken / edilgen) aynı çatı özelliğinde olması gerekir. Bu kurala uyulmadığında çatı uyuşmazlığı meydana gelir.

Örneklere geçmeden önce fiilde çatı hakkında bilgi almak için tıklayınız.

Açıklamalı Örnekler

Annemden izin aldıktan sonra akşam komşular ağırlandı.

Açıklama: Cümlede fiilimsi (izin altıktan) ile fiil (ağırlandı) arasında çatı uyuşmazlığı vardır. Fiilimsi etken, fiil edilgendir. Cümleyi ki şekilde düzeltiriz:
1. Annemden izin alındıktan sonra akşam komşular ağırlandı. (Fiilimsi edilgen olur.)
2. Annemden izin aldıktan sonra akşam komşuları ağırladı. (Fiil etken olur.)

Gelin arabası süsleyerek akşamki düğüne hazırlandı.

Açıklama:
Süsleyerek: Etken
Hazırlandı: Edilgen
Düzeltme 1: Gelin arabasını süsleyerek akşamki düğüne hazırladı.
Düzeltme 2: Gelin arabası süslenerek akşamki düğüne hazırlandı.

O filme gitse de umulan heyecan görülmemiştir.

Açıklama:
Gitse: Etken
Görülmemiştir: Edilgen
Düzeltme: Her iki fil edilgen hale getirilir. “O filme gidilse de umulan heyecan görülmemiştir.”

Yetkili kişiyle görüşüldükten sonra ürünü iade etti.

Açıklama:
Görüşüldükten: Edilgen
İade etti: Etken
Düzeltme 1: Yetkili kişiyle görüştükten sonra ürünü iade etti. (Her ikisi etkendir.)
Düzeltme 2: Yetkili kişiyle görüşüldükten sonra ürün iade edildi. (Her ikisi edilgendir.)

Filmde esprilere yer vererek izleyicilere eğlenceli anlar yaşatıldı.

Açıklama: Bu cümlede etken fiilimsi (yer vererek) ile edilgen fiil (yaşatıldı) birlikte kullanılmış. Bunların ikisi ya etken ya da edilgen olmalı.

Yemekler hazırlanıp misafirlere dağıtıldı.

Açıklama: Altı çizili fiil ve fiilimsinin çatıları aynı olmalı.

Gerekli evraklar hazırlandıktan sonra memura verdi.

Düzeltme 1: Gerekli evraklar hazırlandıktan sonra memura verildi.
Düzeltme 2: Gerekli evrakları hazırladıktan sonra memura verdi.

Alıştırmalar

Dediklerime harfiyen uyup işler tamamlanmalı.

Gerekli malzemeler alındıktan sonra aşureyi yaptı.

Kazalı araç sağa çekildikten sonra tutanağı tuttu.

Camlar silinerek bugünkü işi tamamladı.

Not: Bazen fiiller arasında da çatı uyuşmazlığı görülür.
Örnek: Her akşam parka gidilir, orada güzel vakit geçirirdik.
Açıklama: Bu cümlede edilgen çatılı fiil (gidilir) ve etken çatılı fiil (vakit geçirirdik) vardır. Bu cümle de iki şekilde düzeltilir:
1. Her akşam parka gidilir, orada güzel vakit geçirilirdi. (Her iki fiil edilgen olur.)
2. Her akşam parka gider, orada güzel vakit geçirirdik. (Her iki fiil etken olur.

Sıkça Sorulan Sorular