Cümle Vurgusu

Konuşurken ya da yazarken önem verdiğimiz bir ifadenin karşıdaki kişinin dikkatini çekmesi için cümlede bazı yer değişiklikleri yaparız. Bu düzenleme sayesinde ön planda olan sözcükleri daha vurgulu söyleriz ancak cümledeki her sözcüğü vurgulu söyleyemeyiz, bunun bazı kuralları vardır. İşte, cümle vurgusu:

Cümle Vurgusu

Vurgu, cümledeki bir ögeyi daha dikkat çekici ses tonuyla söylememizi sağlar.

Vurgulanan öge, cümlenin en önemli ögesi haline gelir.

Bazen cümleyi kurma ya da ifade etmemizdeki amaç vurguyu aktarmaktır.

Cümle Vurgusunun Kuralları

1. Fiil yüklemli cümlelerde yüklemden önceki öge vurguludur.

Aşağıdaki kurallı cümlelerde koyu harfle yazdığım son sözcükler fiil yüklemidir bu nedenle onlardan önce gelen ve altı çizili olan sözcükler vurguludur.

Örnekler

Yeni çıkan film, bilimkurgu beklentilerimizi karşılayamadı. (Belirtili nesne vurgulu.)

Karneleri dağıttıktan sonra evrakları teslim etmeye gitti. (Yer tamlayıcısı vurgulu.)

Yeni bir kıyafet almak için babasını ikna etti. (Belirtili nesne vurgulu.)

Sahneye çıkınca heyecandan dolayı ne söyleyeceğini unuttu. (Belirtili nesne vurgulu.)

Zavallı adam acısını içine atıp gülmeye başladı. (Yer tamlayıcısı vurgulu.)

Not: Yüklemi başta olan cümlelerde vurgu yüklem üzerindedir.
Örnek: Başarmış sonunda tüm engellemelere rağmen.

2. Yüklemi isim olan cümlelerde vurgu yüklem üzerindedir.

Aşağıdaki kurallı cümlelerde koyu harfle yazdığım son sözcükler isim yüklemidir bu nedenle yüklemler vurguludur.

Örnekler

Bu bahçenin en güzel çiçeği laledir.

Kış boyu hayalini kurduğu tatile gidemeyeceği için üzgündü.

Yapılan iyiliklerin artarak çoğalması gibi bir özelliği vardır.

İnsanın bu manzara karşısında büyülenmemesi imkânsız.

Tilkinin dönüp dolaşıp geleceği yer kürkçü dükkânıdır.

3. “de” veya “ki” bağlacının olduğu cümlelerde cümle vurgusu bu bağlaçlardan önceki öge üzerindedir.

Aşağıdaki cümlelerde “de” ya da “ki” bağlacı bulunmakta, onlardan önce yer alan altı çizili ögelerdir.

Örnekler

Sen ki hepimizin örnek gösterdiği bir insansın. (Özne vurgulu.)

Edebiyat dergilerine göz gezdirmek için kitapçıya da gitti. (Yer tamlayıcısı vurgulu.)

Ahmet de çok iyi bir futbolcu olacak. (Özne vurgulu.)

Uykum geldi ki eve gittim. (Yüklem vurgulu.)

Ahlaki kurallar da topluma göre farklılık gösterir. (Özne vurgulu.)

4. “mı, mi, mu, mü” soru edatından önceki öge vurguludur.

Örnekler

Beni mi doğum günü partisine davet etmeyecek? (Nesne vurgulu.)

Öğretmenin gözüne girmek için mi her soruya parmak kaldırmış? (Zarf tümleci vurgulu.)

Haberi Hasan’dan mı duydun? (Yer tamlayıcısı vurgulu.)

Sabah mı geleceklermiş teyzemler? (Zarf tümleci vurgulu.)

5. Neden, niçin, niye, ne zaman, ne… gibi soru sözcüklerinin kendisi vurguludur.

Örnekler

Bahçenin önündeki ağaçlar neden aşılanmadı? (Zarf tümleci vurgulu.)

Bir okur edebiyattan ne beklemeli? (Nesne vurgulu.)

Çalışmalarını yaparken niçin yardım istemiyorsun? (Zarf tümleci vurgulu.)

Metindeki hataları kim düzeltecek? (Özne vurgulu.)

Müdür Kayseri’den ne zaman dönecek? (Zarf tümleci vurgulu.)

Karışık Örnekler

Aşağıdaki cümlelerde hangi ögenin vurgulandığını bulunuz.

1. Bu malzemeleri hatırlıyor musun?

2. Tertemiz suyunun içinde rengârenk çakıl taşları vardı denizin.

3. Bilmezdim havanın bu kadar güzel olduğunu.

4. Sevdiğinin canının acımasına çok üzülmüş.

5. Evi komşumuzun oğlu mu boyayacakmış?

6. Anonsu duyan kadın çantasıyla valizini alıp gitti.

7. Deneme sınavındaki matematik soruları mı zormuş?

8. O, herkesin ilgiyle takip ettiği ünlü bir yazar.

9. Ben sahneye şarkı söylemek için çıkmıştım.

10. Sabahın erken saatlerinde kalkmanın zor olduğunu söyledi.

11. Annemin getirdiği kıyafetler nerede?

12. Üzgünken kimseyle konuşmadığımı söylemiştim.

Sıkça Sorulan Sorular

Cümle vurgusu, ögeler konusunun içindedir. Ögelerin tamamını pdf biçiminde indirmek için tıklayınız.