İşte, 23 sorudan oluşan “cümlenin ögeleri test-2” “cevap anahtarı” ve çözümleri:
Cümlenin Ögeleri Test-2
1) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zarf tümleci yoktur?
A) Soğuk şakalar yaparak ortamı şenlendirmeye çalıştı.
B) Hızlı giden araba az ilerideki radara yakalandı.
C) Yürüyüş yapacağı için spor ayakkabılarını giydi.
D) Hasta diye Türkçe yazılısına girememiş.
2) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde nesne, sıfat tamlamasından oluşmuştur?
A) Uzun uzun tartışmalardan sonra orta yolu bulduk.
B) Salon penceresi açık olduğu için rüzgârı hissedebiliyordu.
C) Benim üzüldüğüm habere sen seviniyorsan ortak noktamız kalmamıştır.
D) Trafik yoğunluğu nedeniyle söz verdiğimiz saate gelemedik.
3) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağlaç, özneleri bağlamıştır?
A) Bahsedildiği gibi çiftlikte ne ağaç ne de hayvanlar vardı.
B) Hasta kadın ne ev işlerini yapabiliyor ne de çocuklarıyla ilgilenebiliyormuş.
C) İki yazar, iki farklı kurgu ve anlatım tekniği kullanarak çocukların yaşamını yüzleştiriyor.
D) Her şeyden önce, çevirilerin düzgün ve doğru olmasına dikkat ediyor.
4) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zarf tümleci sıfat tamlaması içinde verilmiştir?
A) Romanlarında özellikle Trakya ağzıyla konuşmalara yer verilmiş.
B) Sınıftaki öğrenciler okula ve birbirlerine çabuk alıştı.
C) Son yıllarda esmer ekmek tüketiminde büyük artış oldu.
D) Duvarı kıranları bulmak için kamera kayıtlarına bakıyor.
Bir cümlenin öznesi sözde ise o cümlede eylem birileri tarafından gerçekleşmiştir.
5) Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylem birileri tarafından gerçekleşmiştir?
A) Dedemler çocukluğunda yemekleri tahta kaşıkla yerlermiş.
B) Güneş iki dağın arasından doğarken biz çıkmıştık.
C) Gözlerim araba farından rahatsız oldu.
D) Önümüzdeki sene gerçekleştirilecek olan araba yarışları için uygun bir alan seçildi.
6) Aşağıdaki cümlelerden hangisinde “Eskimiş kitaplar geçmişin kokularını barındırır.” cümlesinde vurgulanan öğeyle özdeştir?
A) Annem yemekleri bitirdiğinde babam misafirleri otogardan getirmişti.
B) Yol yapımı çalışmaları için yapılan asfaltlama işleminde kaza meydana geldi.
C) Röportajlarında hoşgörü ve barıştan bahseden yazar kitaplarında intikam duygusunu işlerdi.
D) Ağaçtan düşen yuvayı içindeki kuşları incitmeden dalların arasına yerleştirdik.
7) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde dolaylı tümleç (yer tamlayıcısı) yoktur?
A) Sorumsuzluğunun cezasını ödevlerini geceni yarısına kadar bitirmekle çeken Tarık bundan iyi ders almış.
B) Arkadaşlarımla biraz sohbet ettikten sonra onlara annemin beni beklediğini söyleyerek uzaklaştım.
C) Elindeki çantayı yere bırakmak istemeyen adam görevliden boş bir sandalye istedi.
D) Böyle özgün senaryoların neyden beslendiğine hep kafa yorardım.
8) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem içinde sıfat tamlaması vardır?
A) Sergideki resimler sanatçının en seçkin eserlerindendir.
B) Motor yarışı belediyenin tahsis ettiği yolda düzenlenecek.
C) El freni çekilmediği için araba bir süre yokuş aşağı ilerledi.
D) Yabancı kelimelerin görülmediği bu şiir arı bir dille yazılmış.
9) Aşağıdaki cümlelerden hangisinin öğe sıralaması “Şairlerin her biri sarraftır kelimelerin altın sayıldığı an.” cümlesiyle özdeştir?
A) Son yıllarda yaşanan iklim değişikliğini değerlendirmek ve buna çözüm yolu bulmak amacıyla bilim adamları yakın bir zamanda toplanacakmış.
B) Maket gemiler yapan Yasin, işçiliği de iyi olduğu için gemilerine alıcı bulmakta güçlük çekmiyordu.
C) Marketten gazetemi aldıktan sonra az ötedeki bir kahvehanede Türk kahvesi içerek gazetemi okurum.
D) Eve gelen konukları ağırlamanın ve onları memnun etmenin önemli olduğu unutulmamalı hiçbir zaman.
10) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zarf tümleci yoktur?
A) Boş masalardan birine doğru ilerlerken elimdeki dosyayı da düzenliyordum.
B) Klasik romanları okumada güçlük çekenler yazarın bu kitabını okumalı.
C) Romanımı daha önceden kurguladığım olaylar üzerinde düzenleme yaparak yazdım.
D) Eve vardığımda çalışma odama geçip yazmaya kaldığım yerden devam ederim.
11) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde dolaylı tümleç, sıfat tamlamasından oluşmuştur?
A) Bahçe kapısını açtıktan sonra arabayı bahçeye park etti.
B) Küçükçe bir tepeye çıktıktan sonra aşağıdaki ağaçlara baktık.
C) Okuma zamanı bana geldiğinde heyecandan dilim tutulmuştu.
D) Çocuklardan ses gelmediğini gören adam odaya girdi.
12) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde dolaylı tümleç yoktur?
A) Yazar bu yapıtında sıradan insanların manevi yaşamlarına değiniyor.
B) Yazarın polisiye türündeki yapıtları dizi şeklinde kurgulanmış.
C) O günkü olaydan sonra ipliği pazara çıkan adam herkese rezil oldu.
D) Akşam yemeğini yedikten sonra biraz gezmek için dışarıya çıktım.
13) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem ad tamlamasından oluşmuştur?
A) Konut yapılarında denetlemeleri arttıran belediyeler yakın zamanda yaşanan depremlerden ders almış.
B) Günümüz şehir çocuklarının aile ve okul haricinde etkileşimde bulunduğu en önemli yerler apartman bahçesi ve mahallesinin sokaklarıdır.
C) Gerek sömestr gerekse yaz tatillerinde kitap okumak için hayli zamanım olur.
D) Bozkurt Destanı, yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan Göktürk soyunun bu tehlikeyi atlatmasında kurdun etkili olduğunu anlatır.
14) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zarf tümleci söz öbeği içinde verilmiştir?
A) İş yaşamının sıkıcı havasından yorulduğum zamanlar eşimin ve çocuğumun resimlerine bakarak mutlu olurum.
B) Dilinin sanatlı ifadelerden uzak olduğunu söyleyen yazarın yabancı sözcükleri kullanması yapıtın kolay anlaşılmasını engellemiş.
C) Dilde sadeleştirmek amacıyla gelişigüzel yapılan budama işlemi dilimizi fazlasıyla fakirleştirmiş.
D) Yabancı bir yazarın dördüncü serisini yazdığı roman kitabevlerinde ve internet ortamında hızla satılmıştı.
15) Aşağıdaki cümlelerden hangisinin öğe sayısı diğerlerinden fazladır?
A) Yoğun anlatıma sahip olması şiirlerin her okunuşta farklı tatlar vermesini sağlamıştır.
B) Daha önce başkalarıyla röportaj yapmaya zamanı olmayan yazarın benimle ilk kez röportaj yapması gurur vericidir.
C) Hastalanan babasına bakmak için onu birkaç günlüğüne eve davet etti.
D) Bu kitabı oluşturan öykülerin her birinin kendi içinde bütünlüğü var.
16) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde nesnenin içinde ad tamlaması yer almıştır?
A) Kitaplarımın her biri kendi iç dünyamın birer aynasıdır.
B) Çok övülen bu çiftliğe vardığımızda adeta hayal kırıklığına uğramıştık.
C) Yazarın kitabının ismini sonradan değiştirdiğini biliyoruz.
D) Romantik edebiyata olan ilgi birkaç yıldır hayli değişmiştir.
17) Aşağıdaki cümlelerden hangisi yalnızca temel öğelerden oluşmuştur?
A) Kursa başladığım hafta bize seviye tespit sınavı yaptılar.
B) Beni dinleyen ve bana destek veren birisin sen.
C) Üzerimdeki halsizliği nedense bir türlü atamıyorum.
D) Bahçedeki çocuklar ilgiyle öğretmenlerini izliyordu.
18) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat tamlaması, öznenin içinde verilmiştir?
A) Başaracağına inanan ve başarmak için uğraşan insanın önünde engel kalmaz.
B) Her sabah peynirli omlet yediğim için okulda öğle vaktine kadar acıkmam.
C) Anlamını bilmediği birkaç sözcüğü öğretmenine sordu.
D) Sürekli geçmişi düşünen insan gelecek kaygısıyla yaşayan birinden farksızdır.
19) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağlaç, dolaylı tümleçleri bağlamıştır?
A) Makale, yazarın kanıtlama amacı güderek gazete ve dergilerde yayımladığı yazılardır.
B) Kaldırımda oynayan çocuklara ve bisiklet sürenlere bakıyordu.
C) Roman, bizi bilmediğimiz bir yaşamın kıyısından çağırıyor.
D) Bilimkurgu alanında başyapıt sayılabilecek bir romandır.
20) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağlaç, özneleri bağlama görevini üstlenmemiştir?
A) Kaldırımda yürürken ayağı taşa takıldı ve yere düştü.
B) Onun gözlerinde üzüntü ve pişmanlık vardı.
C) Anne ve babalar çocukları kesinlikle yargılamamalı.
D) Fantastik ve bilimkurgu kitapları, daha çok gençlere hitap ediyor.
“Denizden karaya esen rüzgâr, yaz başında denizin mis gibi kokusunu ve selamını getirdi bize.”
21) Bu cümlenin ögeleri, sırasıyla aşağıdakilerden hangisidir?
A) Özne / Zarf Tümleci / Nesne / Yüklem / Yer Tamlayıcısı
B) Yer Tamlayıcısı / Zarf Tümleci / Nesne / Yüklem / Özne
C) Nesne / Zarf Tümleci / Yer Tamlayıcısı / Yüklem / Özne
D) Özne / Yer Tamlayıcısı / Zarf Tümleci / Yüklem / Nesne
22) Aşağıdaki cümlelerden hangisi yalnızca yüklemden oluşmuştur?
A) Yemek yerken ya da arkadaşlarla birlikteyken davranışlarına sürekli dikkat ederdi.
B) Futbolcunun eskisi kadar iyi oynayamaması gözden düşmesine neden oldu.
C) Edindiği tecrübeyi başkalarıyla paylaşıp onlara faydalı olmayı amaç edinen bir kişiydi.
D) Hasan Öğretmen’in geçen gün anlattığı konunun zor olmadığını söyledi.
Arkadaşımın bana geçen hafta perşembe günü yaptığı gereksiz şakayı düşünüyorum.
23) Bu cümlenin ögelerine ayrılmış şekli aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
A) Özne / Zarf Tümleci / Yüklem
B) Zarf Tümleci / Yüklem
C) Özne / Nesne / Yüklem
D) Nesne / Yüklem
Cümlenin Ögeleri Test-2 Cevap Anahtarı: 1-B, 2-A, 3-A, 4-C, 5-D, 6-C, 7-B, 8-A, 9-D, 10-B, 11-B, 12-B, 13-B, 14-A, 15-C, 16-C, 17-B, 18-D, 19-B, 20-A, 21-A, 22-C 23-D
Soruların Çözümleri
1. Soru: A seçeneğinde “soğuk şakalar yaparak”, C seçeneğinde “yürüyüş yapacağı için”, D seçeneğinde “hasta diye” kelimeleri zarf tümlecidir ama B seçeneğinde bu öge yoktur.
2. Soru: A seçeneğindeki “orta yol” söz grubu, sıfat tamlamasından oluşmuş ve cümlenin nesnesidir.
3. Soru: A seçeneğindeki “ne ağaç ne de hayvanlar” söz grubu cümlenin öznesi olup ne…ne bağlacıyla bağlanmış.
4. Soru: C seçeneğinde zaman anlamındaki “son yıllarda” zarf tümleci sıfat tamlamasından oluşmuş.
5. Soru: D seçeneğindeki yüklem (seçildi) “birileri tarafından” sözüyle okunmaya uygun. Bu nedenle cümlenin öznesi gerçek değil, sözdedir.
6. Soru: Verilen cümlede vurgu, yüklemden önceki nesne (geçmişin kokularını) üzerindedir. Aynı vurgunun C seçeneğinde olduğunu görürüz. (intikam duygusunu)
7. Soru: A, C ve D seçeneklerindeki dolaylı tümleçler sırasıyla: “bundan, görevliden, böyle özgün senaryoların neyden beslendiğine” sözleridir. B seçeneğinin ögeleri sırasıyla zarf tümleci (arkadaşımla biraz sohbet ettikten sonra), zarf tümleci (onlara annemin beni beklediğini söyleyerek), yüklem (uzaklaştım) şeklindedir. Bu nedenle dolaylı tümleç yoktur.
8. Soru: A seçeneğinde “sanatçının en seçkin eserlerindendir” söz öbeği, cümlenin yüklemi ve hem sıfat hem de isim tamlamasından oluşmuştur.
9. Soru: Örnek cümlenin öge sıralaması şu şekildedir: Özne (Şairlerin her biri), yüklem (sarraftır), zarf tümleci (kelimelerin altın sayıldığı an) D seçeneğindeki cümlenin öge sıralaması bu örnek cümleyle aynıdır: Özne (Eve gelen konukları ağırlamanın ve onları memnun etmenin önemli olduğu), yüklem (unutulmamalı), zarf tümleci (hiçbir zaman)
10. Soru: A, C ve D seçeneklerindeki zarf tümleçleri sırasıyla: “boş masalardan birine doğru ilerlerken, daha önceden kurguladığım olaylar üzerinde düzenleme yaparak, eve vardığımda ve çalışma odama geçip” sözleridir ancak B seçeneğinde bu öge yoktur.
11. Soru: B seçeneğindeki “küçük bir kanepeye” sözü, sıfat tamlamasından oluşmuş ve aynı zamanda dolaylı tümleçtir.
12. Soru: A seçeneğinde dolaylı tümleçler: “bu yapıtında” ve “sıradan insanların manevi yaşamlarına” C seçeneğinde “herkese”, D seçeneğinde “dışarıya”, B seçeneğinde dolaylı tümleç yok.
13. Soru: B seçeneğindeki “apartman bahçesi ve mahallesinin sokakları” sözü isim tamlaması ve cümlenin yüklemidir.
14. Soru: A seçeneğindeki “iş yaşamının sıkıcı havasından yorulduğum zamanlar” zaman anlamında, “eşimin ve çocuğumun resimlerine bakarak” durum anlamındaki zarf tümleçleridir. Söz öbeği (söz grubu) içinde verilmiş.
15. Soru: Verilen seçeneklerdeki öge sıralaması ve sayıları şu şekildedir:
A) Özne (yoğun anlatıma sahip olması), Nesne (şiirlerin her okunuşta farklı tatlar vermesini), yüklem (sağlamıştır)
B) Özne (daha önce başkalarıyla röportaj yapmaya zamanı olmayan yazarın benimle ilk kez röportaj yapması), yüklem (gurur vericidir)
C) Zarf tümleci (hastalanan babasına bakmak için), nesne (onu), zarf tümleci (birkaç günlüğüne), dolaylı tümleç (eve), yüklem (davet etti)
D) Özne (bu kitabı oluşturan öykülerin her birinin kendi içinde bütünlüğü), yüklem (var)
Yukarıdaki incelemede görüldüğü gibi A’da 3, B’de 2, C’de 5, D’de 2 öge var.
16. Soru: C seçeneğinde “yazarın kitabının ismini sonradan değiştirdiğini” sözü isim tamlamasından oluşmuş bir nesnedir.
17. Soru: Temel ögeler: yüklem ve öznedir.
Yardımcı ögeler: nesne, dolaylı tümleç (yer tamlayıcısı) ve zarf tümlecidir.
Yalnızca temel ögeden oluşan bir cümlede yardımcı öge (nesne, dolaylı tümle, zarf tümleci) bulunmaz.
B seçeneğinin ögeleri sırasıyla şu şekildedir: yüklem (beni dinleyen ve bana destek veren birisin), özne (sen)
18. Soru: D seçeneğinde “sürekli geçmişi düşünen insan” sözü sıfat tamlamasından oluşmuş ve cümlenin öznesidir.
19. Soru: B seçeneğindeki “ve” bağlacı dolaylı tümleç içinde yer alan eş görevli sözcükleri bağlamış. Cümlenin dolaylı tümleci şudur: “kaldırımda oynayan çocuklara ve bisiklet sürenlere”
20. Soru: B, C ve D seçeneklerinde özneyi oluşturan sözcükleri bağlayan bağlaç; A seçeneğinde iki cümleyi birbirine bağlamış.
21. Soru: Cümlenin ögeleri sırayla şu şekildedir:
Özne: denizden karaya esen rüzgâr
Zarf Tümleci: yaz başında
Belirtili Nesne: denizin mis gibi kokusunu ve selamını
Yüklem: getirdi
Yer Tamlayıcısı (Dolaylı Tümleç): bize
O yüzden cümlenin ögeleri sırayla şu şekildedir: Özne / Zarf Tümleci / Nesne / Yüklem / Yer Tamlayıcısı
Cevap: A seçeneğidir.
22. Soru: “Edindiği tecrübeyi başkalarıyla paylaşıp onlara faydalı olmayı amaç edinen bir kişiydi.” cümlesi kurallıdır ve yüklemin en önemli sözcüğü sondadır (kişiydi). Cümlenin diğer kelimeleri bu isim yükleminin nasıl olduğunu belirten, yani onun sıfatı olan söz öbeğidir. Sıfatlar da bir bütün olduğu için o yüklemle aynı öge içinde değerlendirilir.
23. Soru: “Arkadaşımın bana geçen hafta perşembe günü yaptığı gereksiz şakayı düşünüyorum.” cümlesini ögelerine ayıralım:
Nesne: arkadaşımın bana geçen hafta perşembe günü yaptığı gereksiz şakayı
Yüklem: düşünüyorum
O yüzden cümle nesne ve yüklemden oluşmuştur.
Cevap: D seçeneğidir.
Sıkça Sorulan Sorular
Kurallı cümlelerde sonda bulunur. Bazen tek başınadır, bazen de söz öbeği halindedir. Örneğin “Yerden çakıl taşlarını alıp bize atan çocuk vakit kaybetmeden kaçtı.” cümlesinde anlamı tamamlayan “kaçtı” sözcüğü yüklemdir. Ayrıca cümle kurallı olduğu için yine sondaki bu sözcüğün yüklem olduğunu söyleriz.
Önce yüklemi bulmamız gerekir, daha sonra özneyi bulursak işimiz kolaylaşır zaten diğerleri için de öncelik yoktur.
Yükleme sorulan “kim, ne” sorularından biriyle bulunur. Ayrıca özneler ya yüklemin bildirdiği işi yapan ya da cümleye konu olan bir ögedir. Örneğin “Birbirimize saygı göstermemiz gerekir.” cümlesinde “gerekir” yüklemine “gereken ne?” sorusunu sorduğumuzda geri kalan sözcüklerin (birbirimize saygı göstermemiz) özne olduğunu görürüz.
Hayır, insan dışı bir varlık, kavram, etkinlik ya da soyut bir durum da nesne olabilir.
Yükleme “neyi, kimi, ne” sorularından uygun olanını sorarak buluruz. Nesneler sadece geçişli çatılı fiillerin yüklem olduğu cümlelerde aranır. Ayrıca bu ögeler öznenin yaptığı işten etkilenir. Örneğin “Etkinlikte okunan şiirler, dinleyenleri çok etkiledi.” cümlesinde “etkiledi” yüklemine “ne?” sorusunu sorduğumuzda “etkinlikte okunan şiirler” öznesini buluruz. Daha sonra “kimi?” sorusunu sorarız ve “dinleyenleri” nesnesini buluruz. İşte, gördüğünüz gibi nesne, öznenin yaptığı işten etkilenmiştir.
Yükleme “nereye, nerede, nereden, kime, kimde, kimden, neye, neyde, neyden” sorularından uygun olanının sorarak buluruz. Örneğin “Mağazadan birkaç parça kıyafet alacağım.” cümlesinde yükleme (alacağım) “nereden?” sorusunu sorduğumuzda “mağazadan” dolaylı tümlecini buluruz.
Zarf tümlecini bulmak için sorulan sorular çoğunlukla şunlardır: nasıl, neden, ne zaman, ne kadar… İşte, bu sorulara cevap veren zarf tümleci zaman, durum, sebep, amaç… gibi anlamlar bildirir. Örneğin “Sıranın bana da gelmesini sabırsızlıkla bekliyorum.” cümlesinde yükleme “nasıl?” sorusunu sorduğumuzda durum anlamı bildiren “sabırsızlıkla” zarf tümlecini buluruz.
Bir yanıt yazın