İşte, öğretici metin konu anlatımı:
Öğretici Metin
Amaç okura bilgi vermek, okuru aydınlatmak ve ikna etmektir.
Makale, biyografi, otobiyografi, haber yazısı, gezi yazısı, nutuk gibi türler öğretici metinlerin başında gelir.
Ders kitapları, belgesel metinleri ya da kullanım kılavuzları da öğretici metin örnekleridir.
Açıklama, tanımlama, sayısal verilerden yararlanma, örnekleme ya da betimleme gibi anlatım teknikleri kullanır.
Yalın (söz sanatlarından uzak) bir dil kullanılır. Bu nedenle anlatılmak istenenler doğrudan sunulur.
Genellikle düşünceye dayalı olduğu için giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinden oluşur.
Sanatlı bir dil olmadığı için kapalı bir anlam yoktur. Yazar vermek istediği mesajı dolandırmadan sunar.
Sade bir dil vardır ancak bazen yabancı terimlere yer verilebilir. Bu da metnin akıcılığına engel olur.
Genellikle bilgi gerektirdiği için bu tür metinleri hazırlarken öncesinde araştırma yapmak gerekir.
Üsluptan çok içerik önemlidir.
Kurguya dayalı olmadığı için düşünceler arası tutarlılık aranır.
Açıklamalı Örnekler
“Buradaki müzeye gittiğinizde müzenin yalnızca Antik Yunan eserlerinden oluşmadığını anlarsınız. Çünkü bu yörede Romalılar ve Osmanlılar da yaşamış, dolayısıyla her uygarlığın eserlerini müzede görmek mümkün.”
Açıklama: Gezi yazısına karşımıza çıkan bir metindir. Amaç bir yerin tanıtımını yapmak.
“İsviçre ile Fransa sınırında yer alan CERN sadece Avrupa’nın değil, dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarıdır. Ayrıca başka devletlerden gelen bilim insanları orada araştırmalar yaparak önemli buluşlara imza atmıştır. Bu da CERN’ü nükleer çalışmalarının merkezi konumuna getirmektedir.”
Açıklama: Gazete ve dergilerde yayımlanan haber metinleri gibidir.
“Özellikle erkekleri gösterişli bir kuyruğa sahip olan tavus kuşları gruplar halinde yaşar. Doğada görmek çok zor olsa da hayvanat bahçelerinde sıkça karşılaşırız. Erkek tavus kuşları, dişilerine göre daha büyük ve renkli kuyruklara sahiptir. Ayrıca insanı rahatsız eden bir ses çıkarır. Bu özellikleri sayesinde kolaylıkla ayırt edilebilir.”
Açıklama: Belgesellerde göreceğimiz anlatım özelliğine sahiptir. Tavus kuşları hakkında açıklama yapmıştır.
Dikkat: Düşünceye dayalı her yazı öğretici metin olmaz. Mesela deneme, sohbet, fıkra gibi metinlerde amaç bilgi vermek değil; okuyanın düşüncelerini değiştirmektir.
Örnek:
Yaşanan her zorluk karşısında yıldığını, usandığını ve gözünün korktuğunu söylüyorsun ama şunu unutma ki bu zorluklar tıpkı demiri döven çekiçler gibidir. Demirci çekiçle her vuruşunda kızgın demir şekil alır. İnsan da üstesinden geldiği her zorluk sayesinde kendine bir şeyler katar, tecrübe edinir. Bu yüzden zorlukları büyük bir engel değil, fırsat olarak görmelisin.
Açıklama: Yazar bu metinde bilgi vermek yerine kişisel düşüncelerini aktarmış.
Sıkça Sorulan Sorular
Hayır, sanatsal anlatımın ağır bastığı metin türüdür.
Öyküleyici anlatımın ağır bastığı, okuru olay içinde yaşatan metinlerdir.
Evet, bir yer hakkında bilgi veren metindir.
Evet, başkasının hayatı hakkında bilgi verir.
Bilgilendirici metinde düşüncelerin değiştirilmesi amaçlanmadığı için ana fikir olmaz.
