Sıralama ve Mantık Hatası
A) Sıralama Hatası
– Düşüncelerin önem sırasına göre verilmemesinden kaynaklanır.
– Belli bir sıra içinde verilmeyen düşünceler anlamda kapalılığa neden olur.
Açıklamalı Örnekler
835 oya karşı 635 oyla okul temsilcisi oldu.
Açıklama: Az oyla değil, çok oyla kabul edilir. O yüzden 635 oya karşı 835 oyla kabul edilir.
O, kendiyle hatta arkadaşlarıyla bile kavgalı.
Açıklama: “hatta” bağlacı anlatımı kuvvetlendirmek, durumun aşırıya kaçtığını bildirmek için kullanılmış. Kişinin arkadaşlarıyla değil de kendiyle kavgalı olması, içinde bulunduğu durumun daha ileri boyutta olduğunu gösterir. O yüzden altı çizili sözcüklerin yer değiştirmesi gerekir.
Doğrusu: O, arkadaşlarıyla hatta kendiyle bile kavgalı.
Biz çocukken değil kasabayı şehri bile göremedik.
Açıklama: “bile” bağlacı, kendinden önceki sözcükle birleşerek bir durumun daha aşırıya kaçtığını bildirir. Kişinin şehir değil de kasabayı görmemesi daha aşırı bir durumdur çünkü daha küçük yerleşim yerini bile görmemiş.
Doğrusu: Biz çocukken değil şehri kasabayı bile göremedik.
Bir an önce tedavi edilmezse sakat kalabilir hatta bu ağrı devam eder.
Açıklama: “Ağrı” ile “sakat kalma” durumları arasında elbette sakat kalma daha aşırı ve diğerine göre istenmeyen bir durumdur. O yüzden altı çizili sözcüklerin yer değiştirmesi gerekir.
Doğrusu: Bir an önce tedavi edilmezse bu ağrı devam eder hatta sakat kalabilir.
Diğer Örnekler
Onunla değil karşıki parka, konsere bile gidilmez.
Doğrusu: Onunla değil konsere, karşıki parka bile gidilmez.
Sen değil annenlere, akrabalarına bile uğramazsın.
Doğrusu: Sen değil akrabalarına, annenlere bile uğramazsın.
Uzun bir süre kitabın sayfasına dokunamamış, hatta ders bile çalışamamış.
Doğrusu: Uzun bir süre ders çalışamamış, hatta kitabın sayfasına bile dokunamamış.
O bırak adım atmayı, yürüyüş bile yapamaz.
Doğrusu: O bırak yürüyüş yapmayı, adım bile atamaz.
B) Mantık Hatası
– Düşüncenin tutarsız ve mantıksız olarak aktarıldığı cümlelerdir
– Bu tür anlatım bozukluğunda cümleler anlam bakımından kapalı olur. Çünkü anlatılmak istenen düşünceler mantığa uygun değil ve kolaylıkla çürütülebilir ifadelerdir.
Açıklamalı Örnekler
Günaşırı her gün yürüyüşe çıkar, yorulana kadar yürürdü.
Açıklama: “Günaşırı” sözcüğü iki günde bir demektir o yüzden yanındaki “her gün” sözcüğüyle kullanılması mantık hatasına neden olur. Anlatım bozukluğunu düzeltmek için bu iki sözcükten birini cümleden çıkarmak gerekir.
Ahmet, yarışmada Hasan ve Can’ın ardından ikinci oldu.
Açıklama: Ahmet’in önünde Hasan ve Can adında iki kişi varsa Ahmet iki değil üçüncü olur.
Doğrusu: Ahmet, yarışmada Hasan ve Can’ın ardından üçüncü oldu.
Annesinin yanına her akşam gider orada günlerce kalırdı.
Açıklama: Annesinin yanına her akşam uğruyorsa orada günlerce değil, ancak “saatlerce” kalabilirdi.
Yeni taşındığımız evde yaşayacağımız güzel günleri özlüyorum.
Açıklama: Özlem duygusu geçmişteki güzel günler için söylenir. Cümlenin doğrusu: “Yeni taşındığımız evde yaşayacağımız güzel günleri sabırsızlıkla bekliyorum.” ya da “… merakla bekliyorum.” olmalı.
Müdüre gidip bildiğim ve bilmediğim her şeyi anlatacağım.
Açıklama: Bilinmeyen anlatılmaz. O yüzden: “Müdüre gidip bildiğim her şeyi anlatacağım.” olmalı.
Elektronik postaları her saat kontrol eder, her kontrolü en az bir gün sürerdi.
Açıklama: Elektronik postayı her saat kontrol eden birinin yaptığı kontrollerin süresi en az bir gün süremez.
Sıkça Sorulan Sorular
Bu iki konu birbirine benzeyebilir ancak yanlış yerde kullanılan sözcük genellikle tür değiştirmiş olur. Sıralama hatasında ise böyle bir durum görülmez.
Evet, anlama dayalı anlatım bozukluğudur.
Hayır, çelişkili ifadelerde ihtimal ve kesinlik bildiren sözcükler bir arada kullanılır ancak mantık hatasında böyle bir kullanım yoktur.
