Türkiye hatta dünyanın öbür uzundaki bir yakınımız ya da arkadaşımızla iletişim kurmak için artık yanında olmaya gerek yok. Tablet, telefon ya da bilgisayar ile görüntülü veya yazılı olarak haberleşebiliyoruz. Küçük bir selam bile yollayabilir, mektuplar gibi öncesinde hazırlığa gerek duymuyoruz ancak yazılarımızı yazarken yazım kurallarına uyuyor muyuz, dilimizin kurallarına gereken önemi veriyor muyuz?
Yazım kurallarına sadece sınavlar için dikkat etmemeliyiz. Mesaj, sosyal medya, kitap, makale, dergi gibi sözcüklerin fiziki ya da sanal sayfalara aktarıldığı anlarda da dilimizin kurallarına dikkat etmeliyiz.
Bu konu altı alt başlığa ayrılıyor. Aslında birçoğunu biliyor olsanız da bazı alt başlıkların onlarca maddesi olduğu için uzun sürmekte ve bazen metin içinde dikkat edilememekte. O yüzden bu konuyu dikkatle okumanızı sonra da bol bol yazım kuralları testi çözmenizi öneririm. İşte, bol örnek ve püf noktalarıyla yazım kuralları konu anlatımı:
İçindekiler
- Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler
- Kısaltmaların Yazımı
- Sayıların Yazımı
- Birleşik Sözcüklerin Yazımı
- “de”lerin Yazımı
- “ki”lerin Yazımı
- “mi”lerin Yazımı
- Pekiştirmeli Sözcüklerin Yazımı
- İkilemelerin Yazımı
- Yazımı Karıştırılan Sözcükler
Yazım Kuralları
1) Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler
Cümleler büyük harfle başlar.
Örnekler:
Öğretmen olarak atandığım ilk gün heyecandan az kalsın evrakları unutuyordum.
Arkadaşlık denildiğinde akla kardeşlik ve dostluk gelir.
Nasıl ki kişi kardeşine zararı olan bir iş yapmaktan kaçınıyorsa arkadaşına da aynı hassasiyeti göstermeli.
Arka sırada oturan gençlere dönüp: “Lütfen biraz sessiz olur musunuz?” dedi.
Not: Yukarıdaki örnekte de görüldüğü gibi iki noktadan sonra cümle varsa cümlenin ilk harfi büyük olur ancak iki noktadan sonra sıralamalar şeklinde kelimeler varsa ve özel isim değilse küçük harfle başlar.
Örnek: Masada birkaç malzeme vardı: yağ, un, yumurta, ceviz…
Dizelerin ilk harfi büyük olur.
Örnek:
Yusuf’u kaybettim Kenan ilinde.
Yusuf bulunur, Kenan bulunmaz.
Bu aklı fikr ile Leyla bulunmaz.
Bu ne yaredir ki çare bulunmaz.
(Yunus EMRE)
Özel isimler büyük harfle başlar.
Örnekler:
Babam öğretmen olduğu için Anadolu’da birçok yer gördüm.
Sokakları denize açılan Mersin’de mayıs ayı, havası ve deniz kokusuyla bir başka olurdu.
Kitabını tamamladıktan sonra editördeki arkadaşı Yusuf’a elektronik posta ile yolladı.
Not: Özel isimlere gelen yapım ekleri ile insan isimlerine gelen ve "gil" anlamındaki "-ler" çoğul eki kesme işaretiyle ayrılmaz.
Örnekler: Mehmetler, Ayşeler, Ahmetler…
Dil, lehçe, devlet, millet ve boy adları büyük harfle başlar.
Örnekler: Türkçe, Azerice, Tatarca, Türkiye, Almanya, Karluk, Yağma, Çiğil…
Çağ ve dönem adları ile tarihi olaylar büyük harfle başlar.
Örnekler: Antik Çağ, Orta Çağ, Lâle Devri, Tanzimat Fermanı, Kurtuluş Savaşı…
Not: Millet ya da şehir adlarıyla kurulan isim tamlamalarında sadece ilk sözcük büyük harfle başlar, ikincisi cins isim olduğu için küçük harfle başlar.
Örnekler: Adana kebabı, Van kedisi, Trabzon ekmeği, İngiliz anahtarı, Mersin tantunisi, Hindistan cevizi…
Din ve mezhep adları büyük harfle başlar.
Örnekler: İslamiyet, Müslümanlık, Hristiyanlık, Ortodoks…
Kıta, ülke, il, ilçe, belde, köy ve kasaba isimleri büyük harfle başlar.
Örnekler: Asya kıtası, Türkiye, Mersin ili, Yenişehir ilçesi….
Dikkat: Özel ada dahil olmayan kıta, ülke, il, ilçe, belde, köy ve kasaba isimlerinin kendisi küçük harfle başlar.
Örnekler: Avrupa kıtası, Adana ili, Seyhan ilçesi, Çamlıca köyü…
Kişi adlarından önce ve sonra gelen makam, unvan ve rütbe adları ile lakaplar, saygı sözleri büyük harfle başlar.
Örnekler: Okul Müdürü Fatih Bey, Doktor Pınar Hanım, Avukat Can Bey…
Not: Kişi adları ile kullanılmayan makam isimleri, özel isimlerin yerine kullanılırsa büyük harfle başlar. Kullanılan makam isimleri ile kimden bahsedildiği bellidir.
Örnek: Müdür Bey birazdan toplantıya gelecek.
Hitap sözcüklerinin tümü büyük harfle başlar.
Örnekler:
Sevgili Arkadaşım, en yakın zamanda sizi ziyaret edeceğim.
Değerli Komşular, toplantımızın gündem maddeleri belli.
Kadim Dostum, görmeyeli çok uzun zaman olmuş.
Sayın Veliler, sizi toplantı odasına davet ediyoruz.
Kıymetli Misafirlerim, sizleri burada ağırlamaktan gurur duydum.
Akrabalık adları küçük harfle başlar.
Örnekler: Yasin amca, Hasan dayı, Ümmühan teyze, Mahmut ağabey…
Not: Akrabalık adları toplum tarafından kabul görmüş lakap ya da unvan isimlerine dönüşürse büyük harfle başlar.
Örnekler: Müslüm Baba, Gül Baba, Nene Hatun, Susuz Dede…
Hayvanlara verilen isimler büyük harfle başlar.
Örnekler: Pati, Boncuk, Karabaş, Duman, Cesur, Lokum, Sütlaç, Zeytin, Prenses, Fındık…
Deniz, göl, nehir, dere, dağ, tepe, ova, boğaz gibi coğrafi isimler büyük harfle başlar.
Örnekler: Akdeniz, Van Gölü, Sakarya Nehri, Erciyes Dağı, Bafra Ovası, Çanakkale Boğazı…
Saray, köşk, kale, köprü, anıt, kule gibi yapı isimleri büyük harfle başlar.
Örnekler: Yıldız Sarayı, Silifke Kalesi, Bodrum Kalesi, Çanakkale Şehitler Abidesi, İzmir Saat Kulesi…
Not: Boğaz, köşk gibi isimler yapı olarak bir yer bildiriyorsa, yani bunlar kullanıldığında hangisi olduğu biliniyorsa tek başlarına özel isim sayılır ve büyük harfle başlar.
Örnekler:
Şu an Boğaz’dan geçiyoruz, her tarafta tekne var.
Köşk’ün restore edildiğini duyunca çok sevinmiş.
Mahalle, cadde, sokak, bulvar ve meydan isimleri büyük harfle başlar.
Örnekler: Palmiye Mahallesi, Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, Bayıldım Caddesi, Konak Meydanı, Orhangazi Meydanı…
Kitap, dergi, gazete, tablo, heykel gibi eserler büyük harfle başlar ancak özel ada dahil olmayan kitap, dergi, gazete, tablo, heykel kelimelerinin kendisi bazı istisnalar dışında küçük harfle başlar.
Örnekler: Falaka, Çalıkuşu, Cumhuriyet Türküsü, Sefiller kitabı, Bilim ve Teknik dergisi, Hürriyet gazetesi, Narlar ve Ayvalar tablosu…
İstisna: Resmi Gazete ve Milli Gazete örneklerinde "gazete" sözcüğü büyük harfle başlar.
Gün ve ay isimleri sayılarla kullanılırsa veya belli bir tarih bildirirse büyük harfle başlar.
Örnekler:
6 Nisan Perşembe günü,
Mart’ın 13’ü,
Anneler Günü,
Öğretmenler Günü…
Dikkat: Sayılar belli bir tarih yerine sıra ya da ayın belli bir bölümünü bildiriyorsa gün ve ay isimleri küçük harfle başlar.
Örnekler: Mayısın ikinci haftası, eylülün son günleri…
Bağlaçlar hangi alanda yazılacaksa yazılsın (kitap, dergi, başlık…) ya tamamen büyük ya da küçük yazılır. İlk harfi büyük, diğerleri küçük yazılan bir bağlaç olamaz.
Örnekler:
Leyla ile Mecnun (doğru)
Leyla İle Mecnun (yanlış)
LEYLA ile MECNUN (yanlış)
LEYLA İle MECNUN (yanlış)
LEYLA İLE MECNUN (doğru)
Kurum, kuruluş ve kurul adları büyük harfle başlar.
Örnekler:
Türk Tarih Kurumunun internet sitesinde araştırma yapmış.
Arkadaşım Boğaziçi Üniversitesinde okudu.
Geçen seneki öğrencim Galatasaray Lisesini kazandı.
Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi açılımı verilen kurum ve kuruluş isimlerine gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.
Yıldız ve gezegen gibi gök cisimleri terim anlamda kullanılırsa büyük harfle başlar. Gerçek veya mecaz anlamda kullanılırsa küçük harfle başlar.
Örnekler:
Dünya’nın atmosferi Güneş’ten gelen zararlı ışınları tutar. (terim anlam)
Dünyanın en hızlı canlısının karada çita, havada şahin olduğu söyleniyor. (gerçek anlam)
Bugün bana dünyanın işini yaptırdılar. (mecaz anlam)
Yön isimleri bir yer adından önce gelip o yer adını belirtiyorsa büyük, yer adından sonra veya tek başına kullanılırsa küçük harfle başlar.
Örnekler:
Yarın Kuzeydoğu Anadolu’da kar bekleniyor.
Yarın Anadolu’nun kuzeydoğusunda kar bekleniyor.
Evimiz kuzeydoğuya bakıyor.
Batı’dan gelen aydınlar bilim ve sanat alanında etkili oldu.
Dikkat: Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi kuzeydoğu, güneybatı gibi ara yönler bitişik yazılır.
Levha ve tabela yazıları büyük harfle başlar.
Örnekler: Giriş, Kapıyı Kapatınız, Müdür Yardımcısı, Taksi Durağı…
Kanun, tüzük, yönetmelik gibi yasal metinler büyük harfle başlar.
Örnekler: Medeni Kanun, Türk Borçlar Kanunu, Türk Ticaret Kanunu, Bilimsel Araştırma ve Etik Yönetmeliği…
Resmi ve dini bayramlar ile özel günler büyük harfle başlar.
Örnekler: 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, Ramazan Bayramı, Öğretmenler Günü, Otizm Farkındalık Günü…
Para birimlerinin açılımı küçük, kısaltması büyük harfle olur.
Örnek: Türk lirası (TL)
2) Kısaltmaların Yazımı
Büyük harfle yapılan kısaltmalar, sözcüklerin ilk harflerinin alınmasıyla oluşur ve harfler arasında nokta kullanılmaz. (Bazı istisnalar hariç.)
Örnekler: TDK, TBMM, OMÜ, İTÜ, TÜBİTAK…
İstisna: T.C. (Türkiye Cumhuriyeti), T. (Türkçe) örneklerinde büyük harfle yapılmış kısaltmada nokta kullanılır.
Dikkat: Kurum ve kuruluş adlarının kısaltmasına gelen ekler kısaltmanın okunuşuna uygun olmalıdır.
Örnekler: TDK’de, TBMM’ye, İTÜ’den…
Küçük harfle yapılan ve nokta kullanılmayan kısaltmalarda ekler açılıma uygun olmalıdır.
Örnekler: 7 m’den başlayan boylarıyla ormanlık alanın en uzun ağaçlarıydı.
Yakıtımızın miktarına bakılırsa 100 km’yi aşamayız.
Her biri 4 kg’dan ağır olan somon balıkları tezgâhları süslüyordu.
Dikkat: Yukarıdaki son örnekte görüldüğü gibi ölçü birimlerinin kısaltmasına gelen ekler açılıma uygun olmalı. Bu durum kurum ve kuruluş isimlerinin kısaltmasına gelen eklerin tam tersi.
Nokta ile yapılan kısaltmalarda ekler açılıma uygun olur ve kesme işareti kullanılmaz.
Örnekler:
T.yi (Türkçeyi),
Prof.ün (Profesörün),
Mah.nde (Mahallesinde),
İng.den (İngilizceden)…
3) Sayıların Yazımı
Sayılar saat, sayısal veri, çek ve senet gibi durumlarda rakamla yazılır. Bunların dışındaki kullanımlarda yazıyla yazılabilir. Yazıyla yazılmış sayılar bazı istisnalar dışında her zaman ayrıdır.
Örnekler:
On beş yaşında gurbet acısını tatmış.
Ahırda yirmi beş koyun, on altı kuzu vardı.
On beşinci yüzyılda yeni yerler keşfedilmiş.
Deneme sınavı 09.30’da başlayacak.
Arsayı 7.200.000 liraya almışlar.
Not: Metin içinde geçen saat ve dakikalar yazıyla yazılabilir.
Örnek: Saat on dokuzdaki randevuya yetişmek için taksiye bindi.
Not: Sayılar; çek, senet, müzik terimi ve oyun isimlerinde yazıyla yazılmışsa bitişik yazılır.
Örnekler:
Yalnız 1.750.000(birmilyonyediyüzellibinTL) (çek ve senet kullanımı)
Dokuztaş, beştaş, birdirbir, üçtaş… (oyun isimleri)
Onaltılık nota… (müzik terimi)
Üçten fazla basamak değeri olan sayılarda her üç basamakta bir nokta kullanılır.
Örnek: 12.205.700 TL
Bin, on bin, yüz bin, milyon gibi büyük basamaklara ulaşması durumunda sayıların kolay okunması için rakam yerine yazı kullanılabilir.
Örnek: O ülke 138 bin ton balık ihraç etmiş.
Kesirli sayılar virgülle ayrılır.
Örnek: Deneme sınavında sınıfın Türkçe ortalaması: 28,458
Üleştirme (-er/-ar) ekleri rakamlara değil, yazıyla yazılmış sayılara gelir.
Yanlış Örnekler: 5’er, 2’şer…
Doğru Örnekler: Beşer, ikişer…
Sayılara gelen ekler son rakamın okunuşuna uygun olmalı.
Örnekler: 13’te, 25’inci, 7’nci, 9’lu…
İstisna: Saatlerin dakikası sıfır olduğunda sıfırlar okunmaz. Saat 13.00 örneğinde “on üç sıfır sıfır” değil “on üç” denir. O yüzden “13.00’da” ifadesi yanlış, “13.00’te” ifadesi doğrudur.
Yüzde ve binde işaretleri ile sayılar arasında boşluk olmaz.
Örnekler: %25 (yüzde yirmi beş), ‰10 (binde on) …
4) Birleşik Sözcüklerin Yazımı
Bazı birleşik yapılı sözcükler cümlede bitişik yazılırken bazıları ayrı yazılır. Bunlar yapı olarak aynı türden olmalarına rağmen kural gereği farklı yazılıma sahiptir. Peki, o zaman birleşik yapılı sözcükler hangi durumda ayrı, hangi durumda bitişik yazılır? Dikkat etmemiz gereken kural nedir? İşte, önemli bazı maddeleriyle birleşik sözcüklerin yazımı:
Sözcüklerden en az biri temel anlamından çıkmışsa (yan anlam ya da mecaz anlam özelliği kazanmışsa) ya da anlam değişimine uğramışsa bu sözcükler bitişik yazılır.
Örnekler: açıkgöz, aslanağzı, balköpüğü, bülbülyuvası, hanımeli, gecesefası, kargaburnu, kolbastı, keçiboynuzu, kızılkanat, külbastı, yeşilbaş…
Birleşim sırasında ünlü düşmesi meydana gelmişse sözcükler bitişik yazılır.
Örnekler: birbiri (biri + biri), cumartesi (cuma + ertesi), niçin (ne + için), kaynana (kayın + ana)…
“Etmek, olmak, eylemek” gibi yardımcı eylemle birleşmiş birleşik yapılı fiillerde bir ses olayı (ünlü düşmesi, ünsüz türemesi) varsa bitişik, yoksa ayrı yazılır.
Bitişik Yazılan Örnekler: affet, emret, hisset, kaybol, reddet, zannet…
Ayrı Yazılan Örnekler: terk et, arz et, sağ ol…
İki fiilin birleşiminden meydana gelmiş (kurallı birleşik fiiller) bitişik yazılır.
Yeterlilik Fiili Örnekleri: Yapabildim, çözebilirim, okuyabilmiş…
Süreklilik Fiili Örnekleri: Bakakalmış, süredur, olagelmiş…
Tezlik Fiili Örnekleri: Gidiver, anlatıver, okuyuver…
Yaklaşma Fiili Örnekleri: Bayılayazdım, düşeyazdı…
“Ev” kelimesi topluma hizmet için kurulmuş yapı olarak kullanılırsa bitişik, özel yaşam alanına ait birer yapı olarak kullanılırsa ayrı yazılır.
Bitişik Yazılanlar: aşevi, gözlemevi, huzurevi, kitabevi, öğretmenevi, yayınevi…
Ayrı Yazılanlar: bağ evi, çiftlik evi, kır evi, köy evi…
“Baş” sözcüğüyle oluşmuş şu sözcükler bitişik yazılır.
Örnekler: başhekim, başkahraman, başkarakter, başkişi, başköşe, başöğretmen, başrol, başyazar…
Alt ve üst sözcükleri somut bir yer bildiriyorsa ayrı, mecazi anlam özelliği kazanmışsa bitişik yazılır.
Ayrı Yazılan Örnekler:
Göz altında morluklar vardı,
Ayak altındaki yaralar için doktora gitti…
Bitişik Yazılan Örnekler:
Suçlu gözaltına alındı,
Ayakaltında dolaşma,
Masallarda olağanüstü olaylar anlatılır…
İlki veya ikincisi emir kipini almış bir fiille birleşmiş birleşik yapılı sözcükler bitişik yazılır.
Örnekler: Çekyat, kapkaç, tutkal, yapboz…
Ara yönler bitişik yazılır.
Örnekler: güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı ve kuzeydoğu.
Sayı ya da belgisizlik anlamı taşıyan “bir” sözcüğü aşağıdaki gibi yazılır.
Örnekler: bir an, biraz, birçok, birkaç, bir şey, birtakım (düşünce), bir takım (elbise), her bir / her biri, her bir şey, herhangi bir, hiçbir…
Taktik: Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi "bir" sözcüğü iki, üç, dört... şeklinde artırılabiliyorsa yani sayı sıfatı olarak kullanılmışsa ayrı; artırılamıyorsa yani belgisizlik anlamında kullanılmışsa bitişik yazılır.
5) “de”lerin Yazımı
Cümleden çıkarıldığında anlamda bozulma oluyorsa ektir, bitişik yazılır; anlamda bozulma olmuyorsa bağlaçtır, ayrı yazılır ve vurgulu okunmaya uygundur.
“de” Eki Örnekleri:
Tiyatro izler gibi araba pazarındaki tartışmayı izliyordu.
Çocuklar okullarda kendi kültürüne ait olan eserleri okumalı.
Evle tarla arasında Cemil Dayı’nın bahçesi vardı.
Şemsiyeyi otobüste unuttuğu için ıslandı.
“de” Bağlacı Örnekleri:
Öğle yemeği için marketten ekmek de aldım.
Dergilerde de sanatla ilgili birçok haber mevcut.
Hijyenik görünse de yemek çeşitliliğinin olduğu söylenemez.
İş hayatında yoğun bir ortam olsa da mutlu olduğunu söyledi.
Yukarıdaki cümleleri okurken bağlaç olan "de"lerin vurgulu okunduğuna dikkat etmişsinizdir.
Uyarı: "te/ta" şeklinde yazılan bir bağlaç olmaz. Böyle bir kullanım yazım yanlışıdır.
Örnekler:
Bulaşıkları yıkayacak ta ben göreceğim. (yanlış)
Bulaşıkları yıkayacak da ben göreceğim. (doğru)
Şirketteki arkadaşımız Ahmet te bu konunun uzmanı. (yanlış)
Şirketteki arkadaşımız Ahmet de bu konunun uzmanı. (doğru)
6) “ki”lerin Yazımı
“-ler/-lar” çoğul ekiyle okunabiliyorsa ektir, bitişik yazılır; okunamıyorsa bağlaçtır, ayrı yazılır ve vurgulu okunmaya uygundur.
Kuralı Uygulama Yöntemi:
1. Önce cümle baştan sona kadar okunur.
2. “ki”den sonra “-ler” çoğul eki getirilir.
3. “ki”nin geldiği kelime, kendisi ve sonraki “-ler” çoğul eki birlikte okunur. Bu bölümde cümleyi tekrar okumaya gerek yok.
4. Anlamlıysa ektir, anlamsızsa bağlaçtır.
Bu kuralı örnek üzerinden deneyelim:
Örnek: Sizinki yine dolabı karıştırmış.
1. Önce cümle baştan sona okunur.
2. “ki” den sonra “-ler” çoğul eki getirilir ve sadece sözcük okunur: “Sizinkiler”
3. Anlamlı olduğu için “ki” ektir ve bitişik yazılır.
“ki” Bağlacı Örnekleri:
Ben de biliyorum ki yaşanan bu gelişmeler her zaman lehimize sonuçlanmayabilir.
Bana anlamadığını söyledi mi ki ona yardım edeyim.
Duydum ki yeni bir işe başlamışsın, hayırlı olsun.
“ki” Eki Örnekleri:
Masadaki kitap ve defterleri birden alıp dışarı çıktı.
Çocuklar kumsaldaki çakıl taşlarına ilgiyle bakıyordu.
Birçok kedi koşturuyor ama bizimki miskin bir şekilde uzanıyordu.
7) “mi”lerin Yazımı
Olumsuzluk eki olan “mı/mi/mu/mü” bitişik yazılır.
Örnekler: gelmiyorum, çalışmıyoruz, okumuyormuş…
Soru edatı olan “mı/mi/mu/mü” kendinden önceki sözcükle ayrı, kendinden sonraki ekle bitişik yazılır.
Örnekler: içti mi, üzdüm mü, hazırlandın mı, uyudunuz mu? Hızlı mı hızlı, iyi mi iyi…
8) Pekiştirmeli Sözcüklerin Yazımı
“m, p, r, s” ünsüzleriyle yapılan pekiştirme sözcükleri bitişik yazılır.
Örnekler: güpegündüz, paramparça, pespembe, simsiyah, kopkoyu, bomboş, dopdolu, upuzun, sapsarı, upuslu, düpedüz, yepyeni, sımsıkı, çepeçevre…
9) İkilemelerin Yazımı
İkilemeler, adından da anlaşılacağı gibi iki sözcüğün kalıplaşarak bütünlük kurmasıdır. Anlatımı kuvvetlendirmek için kullanılır. Bazı istisnalar hariç ayrı yazılır ve arada herhangi bir noktalama işareti kullanılmaz.
Örnekler: irili ufaklı, az çok, şırıl şırıl, çoluk çocuk, eş dost, karış karış, bire bir, köşe bucak, art arda, günden güne, sağ salim, güçlü kuvvetli, kılık kıyafet, bir bir, akıl fikir…
Bazı sözcükler az da olsa ikilemelerin birleşiminden meydana gelebilir.
Örnekler: altüst, fıs fıs, civciv, hoşbeş…
“mi” soru edatı ikilemelere gelerek anlatım kuvvetlendirilir.
Örnekler: hızlı mı hızlı, iyi mi iyi, zor mu zor, sıcak mı sıcak…
Bazı ikilemeler isim çekim eki (iyelik, yönelme, ayrılma hal ekleri…) alarak oluşabilir.
Örnekler: ağız ağıza, ucu ucuna, göz göze, omuz omuza, iyiden iyiye, baştan sona, yüz yüze…
Bazı ikilemeler zarf fiil ekini alarak oluşabilir.
Örnekler: güle güle, gide gele, düşe kalka, bakar bakmaz…
10) Yazımı Karıştırılan Bazı Sözcükler
Aşağıda 3 bölümden oluşmuş tabloda bazı sözcüklerin doğru yazımı yer almaktadır. Dilerseniz onların altında resim biçimindeki dosyaları kaydedebilir veya sayfanın en altındaki linke tıklayıp anlatımın tamamını indirebilirsiniz.
Aşağıdaki 7 ayrı görselde tablolar halinde sıralanmış yazım kılavuzu yer almakta. İlk 18 sütunda bazı sözcüklerin doğru yazımı sıralanmış, sonraki sütunlarda ise dikkat edilmesi gereken kurallardan bahsedilmiş. Bu görselleri kaydedebilir, çıktısını alıp ara sıra bunlara göz gezdirebilirsiniz. Dilerseniz sayfanın en altındaki linke tıklayıp konu anlatımının tamamını indirebilirsiniz.
Yazım Kuralları İle İlgili Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar
Yazım kuralları, oldukça geniş kapsamlı ve bir o kadar da dikkat isteyen bir konu. Bazı yerlerde kendi başına bağımsız bilgileri, bazen de noktalama işaretleriyle iç içe girmiş kısımları bulunabilir. Bunları yukarıdaki başlıklar altında toplamak yerine aşağıda maddeler halinde sıraladım. Bunlara ister “konunun tamamlayıcıları” ister “tuzu biberi” veya “püf noktaları” da diyebilirsiniz ancak oldukça önemli ve dikkat edilmesi gereken maddelerdir. İşte, Yazım Kuralları konusuyla ilgili dikkat edilmesi gereken o maddeler:
1) Sonu “p, ç, t, k” sert ünsüzlerinden biriyle biten bir özel isme ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde bu sert ünsüzler yazılışta yumuşamaz.
Yanlış Yazım: Bileciğ’e, Sinob’a, Zeyneb’e…
Doğru Yazım: Bilecik’e, Sinop’a, Zeynep’e…
2) Düzeltme işareti ( ^ ) dilimizde hâlâ kullanılmaktadır.
Örnekler: kâğıt, kâr, hikâye, mahkûm, zekâ…
3) Yeşil sözcüğünün geçtiği bazı birleşik yapılı sözcükler bitişik yazılır.
Örnekler: yeşilbiber, yeşilsoğan, yeşilsazan, yeşilfasulye, yeşilçekirge, Yeşilhisar ilçesi, Yeşilova ilçesi, Yeşilyurt ilçesi…
4) İkinci sözcüğü “birlik” olan şu sözcükler ayrı yazılır
Örnekler: ağız birliği, dil birliği, el birliği, güç birliği, iş birliği, oy birliği…
5) “sever” kelimesiyle birleşmiş şu sözcükler bitişik yazılır
Örnekler: barışsever, doğasever, hayırsever, kitapsever, sinemasever, vatansever…
6) “Yolu” kelimesiyle birleşmiş şu sözcükler ayrı yazılır.
Örnekler: çevre yolu, demir yolu, deniz yolu, hava yolu, kara yolu…
7) “Kuru” sözcüğüyle kurulmuş şu isimler ayrı yazılır:
Örnekler: kuru boya, kuru fasulye, kuru incir, kuru kahve, kuru kalabalık, kuru kayısı, kuru pasta, kuru soğan, kuru temizleme, kuru üzüm, kuru yemiş…
İstisna: kurukafa, kurusıkı.
8) Sonu “a” ünlüsü ile biten sözcüklere “ne” gelirken bu ünlüyle bitmeyen sözcüklere “hane” sözcüğü gelir
Örnekler: ameliyathane, dershane, eczane, hastane, imalathane, kahvehane, kütüphane, pastane, postane, yazıhane, yemekhane…
9) “Şey” kelimesi her şeyden ayrı yazılır
Örnekler: bir şey, her şey, her bir şey, herhangi bir şey, pek çok şey…
10) Sonu “p, ç, t, k” süreksiz sert ünsüzleriyle biten bazı sözcüklerde yumuşama görülmez. Bunlar genellikle yabancı veya tek heceli sözcüklerdir.
Örnekler: hukukun üstünlüğü, kişinin idraki, milletin sözü, atı bağla, otu yolma…
Yazım Kuralları konu anlatımının tamamını “pdf” biçiminde indirmek için tıklayınız.
