İşte, fiilimsi hatası anlatım bozukluğu:
Fiilimsi Hatası
Fiilimsinin eksik olması, gereksiz ya da hatalı kullanılmasından kaynaklanır.
Fiilimsinin Eksik Olması
Yüklemin dışındaki her bir fiilimsi yan cümleyi oluşturur ve birer yargı bildirir. O yüzden ihtiyaç duyulan bir fiilimsi yazılmadığında ona bağlı kelime veya kelime grubu başka fiilimsiye bağlanır. Bu bağlantı bazen anlamsız olduğunda bozukluğa neden olur. Örneğin “Gömleğimi ve kemerimi takıp geliyorum.” cümlesinde kemer takılır ancak gömlek giyilir. O yüzden “ve” bağlacı yerine “giyip” zarf fiili gelmeli.
Düzeltme: Gömleğimi giyip, kemerimi takıp geliyorum.
Örnek Cümleler
Sağlam ve sağlam olmayan sandalyeler tekrar toplandı.
Düzeltme: Sağlam olan ve sağlam olmayan sandalyeler toplandı.
Bazen hiç, bazen de çok çalışarak işi bitirdik.
Düzeltme: Bazen hiç çalışmayarak bazen de çok çalışarak işi bitirdik.
Buraya gelen ürünleri arızalı ve arızalı olmayan diye iki gruba ayırıyoruz.
Düzeltme: Buraya gelen ürünleri arızalı olan ve arızalı olmayan diye iki gruba ayırıyoruz.
O lokantadaki yemeklerin lezzetli ama ucuz olmadığını biliyorum.
Düzeltme: O lokantadaki yemeklerin lezzetli olduğunu ama ucuz olmadığını biliyorum.
Çalışması iyi ancak notları iyi olmayan öğrencilerden bahsediyorum.
Düzeltme: Çalışması iyi olan ancak notları iyi olmayan öğrencilerden bahsediyorum.
Neyin uygun, neyin uygun olmadığını sen mi öğreteceksin?
Düzeltme: Neyin uygun olduğunu, neyin uygun olmadığını sen mi öğreteceksin?
Fiilimsi Hatası – Gereksiz Kullanım
İhtiyaç duyulmayan fiilimsiden kaynaklanır. Bunlar duruluğa aykırıdır. Örneğin “Bir cümlede kelimeleri eksiksiz olarak kullanmalıyız.” bu cümlede “eksiksiz olarak” ile “eksiksiz” ifadeleri arasında bir fark yoktur çünkü her ikisi de fiilin nasıl olduğunu belirtmiş. Bu yüzden “olarak” kelimesi gereksizidir.
Düzeltme: Bir cümlede kelimeleri eksiksiz olarak kullanmalıyız.
Dikkat: Cümleden çıkarılan fiilimsi aynı zamanda duruluğa aykırıdır bu yüzden anlama dayalı anlatım bozukluğu bölümünün gereksiz sözcük kullanımı başlığında da karşınıza çıkabilir.
Diğer Örnekler;
– Bugün ya ekinleri sulamak ya da ağaçları sulamak gerekir.
– Anlayışlı olan insanların tahammül sınırı yüksektir.
– Sıcak olan havalarda daha dikkatli olmalıyız.
Fiilimsinin Hatalı Kullanılması
Farklı bir fiilimsinin gelmesi ya da bir sözcüğün başka bir fiilimsi ekini alması anlatım bozukluğuna neden olur.
Bu anlatım bozukluğu, ek yanlışlığı da sayılır.
Örneğin “Konuklara dağıtılan ancak kullanılmamış tabaklar geri toplandı.” cümlesinde “dağıtılan” ile “kullanılmamış” sözcükleri sıfat fiil olmasına rağmen farklı ek alıp ortak bir ismi (tabak) nitelemiş. Bunların aynı eki alması gerekir.
Düzeltme 1: Konuklara dağıtılan ancak kullanılmayan tabaklar geri toplandı.
Düzeltme 2: Konuklara dağıtılmış ancak kullanılmamış tabaklar geri toplandı.
Örnekler
– Beni asıl şaşırtan olay şarkı söylemediğindir. (“Söylememendir” olmalı.)
– Konu tekrarı yapan ve soruları çözmüş biri konuyu daha iyi anlar. (Her ikisi ya “-miş” ya da “-an” ekini almalı.)
– Dengeli beslenmek ve düzenli uyuyuş sağlığımız aşısından önemlidir. (“Uyumak” olmalı.)
Sıkça Sorulan Sorular
Evet, olumsuzluk ekini alabilir.
Çekimli fiil ya da kalıcı adlar fiilimsi olmaz.
Kökün içinde ya da hareketlilik anlamı bildirmeyen sözcüklerde fiilimsi ve fiilimsi eki aranmaz.
Yüklemin dışındaysa yan cümleyi oluşturur ve bir yargı bildirir.
Evet, zarf fiildir.
