Coğrafi Koordinat Sistemi

İşte, coğrafi koordinat sistemi konu anlatımı:

Coğrafi Koordinat Sistemi

Matematik Konum

Bir yerin paralel ve meridyen üzerindeki yeridir, buna o yerin koordinatı da denir.

Bu sayede bir nokta ya da bölgenin Dünya üzerindeki yerini buluruz.

Özel Konum

Bir yerin kendine özgü coğrafi özellikleridir, buna göreceli konum da denir.

Özel konum matematik konumla açıklanamaz çünkü belirleyici olan enlem ve boylam değildir.

Denize göre konum, bakı, dağların yönü, yüzey şekilleri… gibi özellikler belirleyicidir.

Örneğin aynı enlem üzerinde bulunan iki farklı noktalardan biri sıcakken diğeri soğuk olabilir. Bu durum matematik konumla açıklanamaz. Rüzgâr, okyanus akıntısı, bakı, yükselti, karasallık gibi etkenler belirleyici olabilir.

Coğrafi Konum

Bir bölgenin Dünya üzerindeki yeridir.

Enlem ve boylamın yanında özel konum da belirleyicidir.

Enlem

Bir yerin Ekvator’a olan uzaklığının açısal türden değeridir.

Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe:

– Sıcaklık azalır.

– Çizgisel hız azalır.

– Güneş ışınlarının yere düşme açısı düşer.

– Denizlerdeki tuzluluk oranı azalır.

Paralel

Başlangıç paraleli Ekvator çizgisidir.

Diğer paraleller Ekvator çizgisine 111 km uzaklıktadır.

Bir paralel üzerinde bulunan iki noktanın Ekvator’a açısal uzaklığı aynıdır.

Ekvator’dan kutuplara gidildikçe paralellerin boyu kısalır.

90 tanesi kuzeyde, 90 tanesi de güneyde olmak üzere toplam 180 paralel vardır.

Dikkat: Ekvator çizgisi dahil olduğunda 181 tane paralel çizgisi vardır ancak bu çizgi 0 derecedir.

Boylam

Bir yerin başlangıç meridyenine (Greenwich) olan uzaklığının doğu ya da batı yönündeki uzaklığıdır.

Bu uzaklık o yerin yerel saati ve hangi saat dilimi içinde yer aldığını belirler.

Meridyen

Kutup noktalarında birleşen çizgilerdir.

Sıfır derecelik başlangıç meridyeni İngiltere’nin Greenwich kasabasından geçer.

Başlangıç meridyeninin doğusunda 180, batısında da 180 olmak üzere toplam 360 meridyen vardır.

İki meridyen arası zaman farkı 4 dakikadır.

Meridyenlerin boyları eşittir ancak meridyenler arası mesafe kutuplara gidildikçe daralır.

Yerel Saat Nasıl Hesaplanır?

İki noktadan doğuda olanının yerel saati daha ileridedir. Bunun nedeni Güneş’in doğuda daha erken doğmasıdır.

Çözümlü Örnek Sorular

1) 20 batı meridyenindeki “A” noktasında yerel saat 14.30’dur. 25 batı meridyeninde yerel saat kaçtır?

Çözüm: İki nokta arasında 5 meridyen vardır, bu da 4×5=20 dakikalık zaman farkı demektir. “B” noktası daha batıda olduğu için 14.30’dan 20 dakika çıkarılır. Cevap: 14.10’dur.

2) 10 batı meridyeninde yerel saat 09.10’dur. 30 doğu meridyeninde yerel saat kaçtır?

Çözüm: Farklı yönlerde bulunan iki nokta arasındaki meridyenleri bulmak için toplama işlemi yaparız. 10+30=40 meridyenlik mesafe vardır. Bu da 40+4=160 dakika demektir. Daha doğuda olan bir yerin yerel saati sorulduğu için batıdakinin yerel saatine ekleme yaparız. 09.10 + 160 dakika (2 saat 40 dakika). Cevap: 11.50’dir.

Ortak Saat Dilimleri

Yerel saat kullanımı ülke içi ve dışında başta ticaret, sanayi ve hizmet gibi sektörlerde bazı problemlere neden olmaktadır. Özellikle ülkeler arasındaki bu problemleri en aza indirmek için uluslararası saat dilimi kullanılmıştır. Her 15 meridyende bir saat dilimi oluşmuş. Doğu batı yönünde toprak uzunluğu arttıkça ülkeden geçen saat dilimi sayısı da artar. Örneğin Rusya, içinde en fazla saat diliminin geçtiği ülkelerden biridir. Bu nedenle başta Rusya olmak üzere Amerika gibi ülkelerde birden fazla ortak saat dilimi geçerli olmaktadır.

Türkiye de günümüzde 45^o doğu meridyeninin yerel saatini ülke genelinde ortak saat olarak kullanmaktadır.

Türkiye’nin Matematik Konumu ve Sonuçları

1) Türkiye 36-42^o kuzey enlemleri 26-45^o doğu boylamları arasında yer alır.

2) Güneş ışınlarını hiçbir zaman dik açıyla alamaz. Bu yüzden gölge boyu sıfır olmaz.

3) Dağların güney yamaçları Güneş ışınlarını görür.

4) Akdeniz Bölgesi’nden kuzeye, Karadeniz Bölgesi’ne gidildikçe:

– Güneş ışınlarının düşme açısı azalır.

– Sıcaklık düşer.

– İki meridyen arası mesafe daralır.

– Paralellerin boyları kısalır.

5) Greenwich’in doğusunda yer alır.

6) Kuzeyi ile güneyi arasında 6 paralel vardır.

7) Doğusuyla batısı arasında 19 meridyen vardır.

8) Yerel saat farkı 76 dakikadır. (19 boylam x 4 dakika)

Türkiye’nin Özel Konumu ve Sonuçları

1) Özel konumda enlem ve boylamın etkisi yoktur.

2) Denize göre konum, yükselti, yer şekilleri, dağların konumu… gibi Türkiye’nin kendine özgü konumu bulunmaktadır.

3) Üç tarafı denizlerle çevrilidir.

4) Dağlar Akdeniz ve Karadeniz’e paralel olarak uzanırken batıda -Ege Bölgesi’nde- denize dik uzanır. Bu nedenle İç Anadolu Bölgesi’nde kurak iklim görülürken Batı Anadolu’da Ege Denizi’nden uzak yerlere kadar deniz iklimi görülür.

Bilgi: Deniz ve karasal iklimin bir yerin ısınması üzerinde etkisi vardır. Karalar çabuk ısınır ve çabuk soğurken denizler geç ısınır ve geç soğur. Karasal iklimin etkili olduğu yerlerde günlük ve yıllık sıcaklık farkı fazla olur. Bu da kayalardaki aşınma hızından toprak yapısına hatta bitki örtüsüne kadar etki eder.

5) Yükseklik batıdan doğuya doğru genel olarak artış gösterir.

Coğrafi Koordinat Sistemi ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular