İşte, sözcükte anlam çözümlü sorular:
Sözcükte Anlam Çözümlü Sorular
Bir sözcüğün benzetme amacı güdülmeden başka bir sözcük yerine kullanılmasına ad aktarması denir. Örneğin “Tabağını bitir.” cümlesinde tabak sözcüğüyle yemek kastedilmiş.
1) Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde ad aktarması (mecaz-ı mürsel) vardır?
A) Evimizi önümüzdeki ay taşıyacağız.
B) Kedi tedirgin olsa da sütü içti.
C) İşlerimi bitirince odama geçtim.
D) Aklın gücüne hiçbir engel duramaz.
Çözüm: A seçeneğindeki “ev” sözcüğüyle eşyalar kastedildiği için ad aktarması yapılmıştır.
“Senin bu huyunu beğenmiyorum, karışıklıktan yararlanıp menfaatini kolluyorsun.”
2) Yukarıdaki cümleye göre verilecek deyim aşağıdakilerden hangisidir?
A) Dümenin suyundan gidiyor
B) Paraya para demiyor.
C) Bulanık suda balık avlıyor.
D) Fasulye gibi kendini nimetten sayıyor.
Çözüm: Başta verilen açıklama “bulanık suda balık avlamak” deyiminin anlamıdır. Cevap: C
Anlam yönüyle birbirinin karşıtı olan sözcüklere zıt anlamlı denir.
3) Buna göre aşağıdakilerin hangisinde zıt anlamlı sözcükler yoktur?
A) İnsanlar arasında zengin fakir ayrımı yapmak yanlış olur.
B) Ham meyveleri birkaç gün daha bekletirsek olgunlaşır.
C) Bizim evde ceviz yaz kış hiç eksik olmaz.
D) Ders çalışanla çalışmayanın yazılı sonucu hiç aynı olur mu?
Çözüm: A’da zengin – fakir
B’de ham – olgun
C’de yaz – kış
D’de zıt anlam yoktur. Ayrıca çalışan ile çalışmayan zıt anlamlı değil, biri olumlu diğeri olumsuz anlamlardır.
Bilim, sanat, teknik, spor veya meslek alanında kullanılan ve bu alanlara özgü olan kavramlara “terim anlam” denir.
4) Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim anlamlı sözcük yoktur?
A) Bu bakış açısıyla bir yere varamazsın.
B) Öğrenci tahtaya çıkıp bir daire çizdi.
C) Redifler dize sonlarında yer alır.
D) Tarlasını nadasa bırakmıştır.
Çözüm: “B” seçeneğinde “daire” matematik, “C” seçeneğinde “redif” edebiyat, “D” seçeneğinde “nadas” ziraat terimleridir ancak “A” seçeneğindeki “açı” sözcüğü yeni ve soyut bir anlam kazandığı için terim değil, mecaz anlamlıdır. Doğru cevap: A
Yansıma sözcükler, doğanın ses yoluyla taklit edilmesidir.
5) Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde yansıma sözcük kullanılmıştır?
A) Odama döndükten sonra sayfalara göz gezdirdim.
B) Çayı demleyip annemi uyandırdım.
C) Sebebini bilmediği bir sıkıntı içini kemiriyordu.
D) Yavrucağız biraz miyavladıktan sonra süte doğru gitti.
Çözüm: D seçeneğinde “miyavlamak” sözcüğü kedinin çıkardığı sesin taklidi olduğu için yansıma sözcüktür.
Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı yeni ve soyut anlama mecaz anlam denir. Mesela “Harun Bey şirkette renkli kişiliğiyle tanınır.” cümlesinde altı çizili sözcük mecaz anlamlıdır.
6) Buna göre aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi mecaz anlamlıdır?
A) Fillerdeki aile bağı diğer canlılara göre çok kuvvetlidir.
B) Akdeniz ikliminde kışın sıcaklık genelde sıfırın üstündedir.
C) Bu saatte nöbetçi haricinde açık eczane bulamazsın.
D) Onların barınma ve beslenme ihtiyacı karşılanacakmış.
Çözüm: A seçeneğinde “bağ” sözcüğü gerçek anlamından uzaklaşarak bağlılık, dayanışma gibi yeni ve soyut bir anlam kazanmış.
7) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcüklerin kullanıldığı anlamları karşılarına yanlış verilmiştir?
A) Yeni sıkılmış portakal suyunu bardaklara doldurdu. (basınç ile sıvısını çıkarmak)
B) İçimizdeki saklı enerjinin yaşama isteğiyle açığa çıkacağını söylerdi. (gizli)
C) Tatlı sohbetleriyle dinleyenleri hep kendine bağlardı. (sevimli)
D) İki ayakkabıdan birini seçemeyince babası her ikisini de almış. (karar verememe)
Çözüm: C seçeneğinde tatlı sözcüğü kendini dinlettiren, hoş sohbet anlamında kullanılmış ama sevimli anlamını çağrıştıracak bir kullanımı yoktur.
(I) Yazarın daha önceki kitapları gibi bu kitabı da anlaşılır olmuş.
(II) Denemeleri içten bir konuşmaya benziyor.
(III) Yazar bu eserinde sözcükleri özenle seçmiş.
(IV) Yazarın denemesinde kullandığı samimi dil, dikkat çekiyor.
8) Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangilerinde altı çizili sözler anlamca birbirlerinin yerine kullanılabilir?
A) I ve III.
B) I ve IV.
C) II ve IV.
D) II ve III.
Çözüm: Birbirlerinin yerine kullanılabilen sözcükler eş anlamlıdır. II ve IV. cümlede geçen “içten” ve “samimi” sözcükleri de eş anlamlıdır. O yüzden cevap C
9) Aşağıdaki cümlelerden hangisinde “bırakmak” sözcüğü “sorumluluk vermek” anlamında kullanılmıştır?
A) Düğünden donra sakal bırakmaya karar vermiş.
B) Şirketteki tüm sorumluluğu yeni gelen müdüre bırakmış.
C) Kötü günler için çekmeceye bir miktar para bırakmış.
D) Tüm mal varlığını bir vakfa bırakmış.
Çözüm: B seçeneğinde müdüre bırakılan, şirketteki sorumluluktur.
“Pikniğe çağrılmadığını duyunca arkadaşına kırıldı.”
10) Yukarıdaki cümlede altı çizili sözcüğün cümleye katığı anlam aşağıdakilerin hangisinde vardır?
A) Kapının kolunu yanlışlıkla kırmış.
B) Yaramazlıklarını duyunca çok kızdı.
C) Filmin sonunda salondakiler ağladı.
D) Haksız iftiralar karşısında gücendi.
Çözüm: Baştaki cümlede geçen “kırılmak” sözcüğü “gücenmek, darılmak” anlamında kullanılmıştır. Bu nedenle cevap: D
Mecaz anlam: bir sözcüğün aklımıza gelen ilk anlamından çıkıp yeni ve soyut anlamlar kazanmasıyla oluşur.
11) Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde mecaz anlamda bir sözcük kullanılmıştır?
A) Bazı karakterler gerçekçiliğin ağır basmasıyla daha da ilgi görmüş.
B) Çimlerin üzerine atılan çöpler çevreye duyarsız olduğumuzu gösterir.
C) Ben ne yapayım bir kusurum olduğunda görmezlikten geleni?
D) Her ne kadar olumlu eleştirilerinin olduğunu söylese de bunlar çok azdır.
Çözüm: A seçeneğindeki “ağır basmak”, mecaz anlamlı bir deyimdir.
Terim Anlam: günlük yaşamın dışında kullanılan ve bilim, sanat, spor, edebiyat, coğrafya gibi alanlara ait olan sözcüklerdir. Terim anlamdaki bir sözcüğü açıklamak genelde daha uzundur çünkü daha çok açıklama gerektirir. Genellikle meslek alanlarda veya makale türündeki yazılarda kullanılır.
12) Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim anlamlı sözcük yoktur?
A) Bazı bilim insanları asteroidlerin yörüngesinin değiştirilebileceğini söyledi.
B) Bitkiler, toprağın altındaki kökler sayesinde gerekli mineralleri alır.
C) Fukuşima’daki radyasyon sızıntısı büyük paniğe sebep oldu.
D) Unutmak olmasa nasıl kurtulurduk içimizdeki sıkıntılardan?
Çözüm: A seçeneğinde asteroid, yörünge; B seçeneğinde kök ve mineral; C seçeneğinde radyasyon terim anlamlı sözcüklerdir ama D seçeneğinde terim anlam yoktur.
Eleştirmenlerin bir yapıt hakkındaki değerlendirmelerine bazı sanatçıların tahammülleri yoktur. Hatta eleştirmenin düşüncesine cevap verenler, eleştirileri başka yöne çekenler bile var. Herkes yapıtı hakkındaki eleştirileri beğenecek diye bir durum yoktur ama saygılı olmak zorundadır.
13) Yukarıdaki parçada altı çizili sözcüklerden hangisi mecaz anlamda kullanılmıştır?
A) değerlendirme
B) düşünce
C) yön
D) beğenmek
Çözüm: “Yön” sözcüğünün gerçek anlamı: “Bir yerin bulunmasında kullanılan sabit yer.” mesela “Kuzey yönünde 300 kilometre gitmiş.” örneğinde gerçek anlamlıdır ancak metinde “görüş, anlayış” gibi yeni ve soyut bir anlam kazanmış. Kısaca mecaz anlam özelliği kazanmış. Cevap: C
Çözüm: Numaralanmış anlamların karşılık geldiği kavramlar şu şekildedir:
1. Soyluluk hali: asalet
2. Doğruluktan ayrılmayan kimse: dürüst
3. Başkalarını kandırmayı bilen açıkgöz kimse: kurnaz
Baştaki tablonun 4. sütuna yazılan harfler, anlamları verilen kavramların 4. harfidir. Onlar da yukarıda kırmızıyla yazılmış. Yukarıdan aşağıya doğru okunduğunda B seçeneğindeki “LÜN” harflerinin çıktığını görürüz.
15) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zıt anlamlı sözcükler bir arada kullanılmıştır?
A) Eylül ayına rağmen Adana oldukça sıcaktı.
B) Otogardan inip bizim köyün dolmuşunu bekliyordum.
C) Sabah kahvaltımı yaptıktan sonra çarşıda gezdim.
D) Dolmuş geldiğinde dışarıdaki valizimi içeriye bıraktım.
Çözüm: D seçeneğinde “dışarı” ile “içeri” sözcükleri zıt anlamlıdır.
16) Aşağıdaki cümlelerden hangisinde “göstermek” sözcüğü “işaret etmek” anlamında kullanılmıştır?
A) Kararsız olduğum zamanlarda onun görüşleri bana yol gösterir.
B) Bu yaşadığımız olay benim haklı olduğumu göstermiyor mu?
C) Sınav sonuçların, konuyu anlamadığını gösteriyor.
D) Karşıdaki parkta oturan yaşlı adamı bana gösterdi.
Çözüm: D seçeneğindeki yaşlı adam işaret edilerek gösterilmiştir.
Cevap Anahtarı: 1-A, 2-C, 3-D, 4-A, 5-D, 6-A, 7-C, 8-C, 9-B, 10-D, 11-A, 12-D, 13-C, 14-B, 15-D, 16-D
