Kompozisyon nasıl yazılır, kuralları nelerdir?
Kompozisyon Nedir?
Eğitim dünyasında da önemli bir yere sahip olan kompozisyon, öğrencilerin duygu ve düşüncelerini mantıklı bir akış oluşturma becerisini ve yaratıcılığını ölçme açısından önemli bir yer tutmaktadır.
Kompozisyon Nasıl Yazılır?
Kompozisyon yazmak, duygu ve düşünceleri düzenli ve anlamlı bir şekilde yazıya dökme sanatıdır. İyi bir kompozisyon yazabilmek için bazı kurallara dikkat etmek gerekir. İşte, kompozisyon yazımında dikkat edilmesi gereken bazı önemli kurallar:
1. Ana Düşünce ve Konu Seçimi
Her kompozisyonun bir mesajı (ana düşüncesi) olur. O yüzden yazıya başlamadan önce ana fikir ve onu aktaracak bir konu belirlemek gerekir. Bunlar verilmemişse ilgi alanınız ve bilgi düzeyinize uygun bir seçim yapmak gerekir.
2. Planlama
Kompozisyonun bölümlerini oluşturma aşamasıdır. Bu aşamada metnin hangi düzen içinde aktarılacağı belirlenir. Olaya dayalı yazılarda serim, düğüm ve çözüm bölümleri olurken düşünceye dayalı yazılarda giriş, gelişme ve sonuç bölümleri olur.
Olaya Dayalı Metnin Bölümleri
Serim: Metnin giriş kısmıdır. Olayın geçtiği yer, zaman, kişiler ve ortam bu bölümde anlatılır. Böylece olayların başlayacağı zemin hazırlanır.
Düğüm: Olay üzerinde merak duygusunun arttığı hareketli kısımdır. Kişilerin karşılaştığı sorun ya da engeller bu bölümde anlatılır.
Çözüm: Metinde geçen sorun ya da engellerin çözüldüğü bölümdür. Olaylar belli bir sonuca bağlanır, yazarın mesajı bu bölümde verilir.
Düşünceye Dayalı Metnin Bölümleri
Giriş: Genel ifadeler ve açıklamaların yer aldığı bölümdür. Genellikle 2-3 cümlelik paragraftır.
Gelişme: Çeşitli anlatım biçimleri ve düşünceyi geliştirme yollarının kullanıldığı detaylı anlatımlardır. Kompozisyonun en uzun bölümüdür.
Sonuç: Metnin sonuca bağlandığı ve ana düşüncenin (mesaj) aktarıldığı bölümdür. Giriş bölümü gibi kısa sürer.
3. Bütünlük
Her cümle ya da paragraf, bütünün birer parçası olarak hazırlanmalı. Anlamsal bütünlükten uzak duran kompozisyonlar, verilmek istenen mesajı tam olarak aktaramadığı gibi kişinin metni okuma isteğini de azaltabilir. Bu nedenle kopukluklardan kaçınmalı, düşünceler arası geçiş ve bağlantı ifadelerine yer verilmeli.
4. Türkçenin Kurallarına Uygun Yazmak
Yazım kuralları ve noktalama işaretlerine uygun yazmak ayrıca anlatım bozukluğuna düşmemek için açık, anlaşılır, duru ve sade bir anlatımı tercih etmek gerekir. Bu da dilin kurallarına hakim olmakla mümkün.
5. Yaratıcılığınızı Ortaya Koyun
Düşünceye dayalı metin yazıyorsanız kişisel düşüncelerinize yer vermeli, olaya dayalı metin yazıyorsanız hayal gücünüzü kullanmalısınız. Zaten sınavlarda sorulan kompozisyonlarda amaç, öğrencilerin yaratıcılığını ölçmektir.
Özet
İyi bir kompozisyon en başta açık, anlaşılır ve etkileyici olmalıdır. Türkçenin kurallarına uygun yazılmalı. Yazıda konu dışına çıkılmamalı, düşünceler birbiriyle çelişmemeli. Ayrıca okuyucuda bütünlük hissi uyandırmalıdır. Kompozisyon oluştururken anlatım biçimleri ve düşünceyi geliştirme yollarından yararlanmak gerekir.
Sıkça Sorulan Sorular
Önce ana fikir ve konu belirlenir, sonra giriş bölümünde konu tanıtılır ve okuyucunun ilgisini çekecek bir başlangıç yapılır.
Geçiş ve bağlantı ifadesine yer vererek sonuca bağlanılır. Ayrıca burada ana düşünce pekiştirilmiş olur.
Evet, kendi duygu ve düşüncelerinizi ekleyebilirsiniz.
Genel açıklama içermeli ve ilgi çekici olmalı.
Düşünceye dayalı yazılarda açıklama, tartışma, tanımlama, örneklendirme… gibi anlatım teknikleri kullanılır. Olaya dayalı yazılarda öyküleme, betimleme… gibi tekniklerden yararlanılabilir.
Konu tanıtılmalı, ana düşünceye hazırlık yapılmalı ve okuyucunun ilgisini çekecek ifadeler kullanılmalıdır.
Ana düşünce açıklanır, örneklerle desteklenir, ayrıntılar verilir. Paragraflar arasında anlamsal bağlantı kurulmalıdır.