Tariz Nedir, Tariz Sanatı Nasıl Olur?

Tariz sanatı ve özellikleri:

– Bir sözün tam tersini bildirecek biçimde ifade edilmesidir.
– Verilmek istenen mesaj doğrudan iletilmez, üstü kapalı biçimde söylenir.
– Genellikle alay, iğneleme ve eleştirme amacı vardır.
– Birini taşlayan ifadelerdir.
– Örneğin “Ne kadar müthiş bir iş çıkarmışsın, bu kadar hatayı bir araya getirmek de ayrı bir yetenek ister doğrusu!” cümlesini okuduğunuzda görünüşte sözü edilen kişinin övüldüğü söylenebilir ancak o kişinin çok fazla hatası olduğu iğneleyici bir dille eleştirilmiş.

Not: Tariz sanatında verilmek istenen mesaj doğrudan söylenmez, okurun veya eleştirilen kişinin belli bir çabasıyla anlaşılır.

Tariz ile İlgili Açıklamalı Örnekler

1) Annesini ne kadar özlediği günlerdir aramayışından belli değil mi?
Açıklama: Sözü edilen kişinin başta annesini özlediği düşünülebilir ancak daha sonra annesini hiç aramadığı söylenmiş, bu konuda eleştirilmiş.

2) Sizin kadar işe zamanında gelen birini daha önce görmedim, maşallah iş bittikten sonra gelmeyi nasıl başarıyorsunuz?
Açıklama: İşe zamanında geldiği övülür gibi görünse de, aslında kişinin hep geç kaldığı iğneleyici biçimde ifade ediliyor.

3) Ne kadar alçak gönüllü olduğunuz her fırsatta kendinizi anlatmanızdan belli.
Açıklama: Kişinin alçak gönüllülüğü övülmüş gibi anlaşılsa da sürekli kendini övmesinden dolayı kişi alay ediliyor.

4) Ne kadar zeki olduğunuzu sorduğunuz soruların bayağı ve basit olmasından belli değil mi?
Açıklama: “Bayağılık” sıradan demektir. Zeki kişinin sorularında sıradanlık ve basitliğin olması beklenmeyecek bir durum olduğu için bu yönde bir gönderme yapılmış.

5) Sabır taşı gibisiniz maşallah, her tartışmada esip gürlüyorsunuz.
Açıklama: “Sabır taşı” sabırlı birini temsil ediyor ancak kişinin esip gürlemesinden onun sabırlı olmadığı anlaşılıyor.

6) Siz yokken bu etkinliğin hiçbir anlamı olmaz çünkü bize ara bozucu insan lazım.
Açıklama: Kişinin grup için önemli olduğu söyleniyor gibi ancak gerçekte karmaşa çıkaran biri olduğu anlaşılıyor.

7) Aferin size! Hiçbir şey yapmadan günü harcamayı başardınız yine.
Açıklama: “Aferin” ile başlanılan cümlede kişinin övüldüğü düşünülebilir ancak aslında onun tembelliği iğneleyici bir dille eleştirilmiş.

8) Bu kadar bilgiyle nasıl sahip oluyorsunuz, işinizle ilgili ne sorsam hiçbir fikriniz yok.
Açıklama: İşinde bilgi sahibi gibi gösterilen kişi, aslında bilgisizliğinden dolayı eleştiriliyor.

9) Sizden daha sakin birini görmedim, sıradan bir konuşmada bile yerinizde duramıyorsunuz.
Açıklama: Kişinin sakinliği övülmüş gibi görünse de en basit konularda bile sakinliği koruyamadığı anlaşılıyor.

10) Böyle sırdaş insanlar az bulunur, onlarla karşılaştığınızda onlara hiçbir şey anlatmayın çünkü sırrınızı anında yayma gibi bir özellikleri var.
Açıklama: Başta sırdaş olduğu söylense de ilerleyen ifadelerde tam tersi olduğu anlaşılıyor.

Çözümlü Örnek Sorular

1) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tariz yapılmamıştır?
A) Ne kadar dikkatli olduğu, yaptığı sayısız sakarlıklardan anlaşılıyor.
B) O kadar güzel şarkı söyledin ki kimse yanında duramadı.
C) Şiirleri beni çok etkiler, her okuduğumda hüzünlenirim.
D) Ne kadar uysal olduğu ölçüsüz davranışlarından belli değil mi?
E) Lezzetli dediğin yemeğe kimse yaklaşmadı bile.

Çözüm: “A” seçeneğinde dikkatli olduğu söylense de tam tersi olduğu vurgulanmış, “B” seçeneğinde başta güzel şarkı söylendiği ifade edilmiş ancak kimsenin dinlememesiyle tam tersi olduğu anlaşılır, “D” seçeneğinde uysal olduğu söylense de ölçüsüz davranışlarıyla durumun öyle olmadığı anlaşılır, “E seçeneğinde yemeğin lezzetli olmadığı anlaşılıyor. Ancak “C” seçeneğinde tariz yapılmamıştır.

2) Aşağıdakilerin hangisinde tariz söz sanatına başvurulmuştur?
A) Çalışmaya karşı istekli oluşu eli iş tutmamasından belli.
B) İnanılmaz bir organizasyon yeteneği var, her toplantıda ondan yardım isteriz.
C) Ne kadar da paylaşımcısınız, elinizdeki her şeyi vermeye hazırsınız.
D) Zor zamanlarda bile soğukkanlılığını koruyup etrafındakilere umut verir.
E) Ayrıntılara gösterdiği özen, yaptığı her çalışmayı usta işi esere dönüştürüyor.

Çözüm: “A” seçeneğinde çalışmaya karşı istekli olduğu söylense de “elinin iş tutmaması” ifadesiyle tam tersi olduğu vurgulanmış.

I. Yazın o kadar okunaklı ki onu filologlar bile çözemedi.
II. İnsanları dikkatle ve yargılamadan dinlemesi onu benzersiz kılıyor.
III. O kadar düşüncelisin ki aylar geçtikten sonra beni arayabildin
IV. Odasının düzeni sayesinde aradığı kitabı bir türlü bulamadı.
V. Girdiği her ortamda etrafına yaydığı enerji, kendinizi değerli hissetmenizi sağlıyor.
3) Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangilerinde tariz sanatı vardır?
A) I, II, IV.
B) I, III, IV.
C) II, III, IV.
D) II, IV, V.
E) III, IV, V.

Çözüm: I, III ve IV. cümlelerde tariz anlamı vardır. Doğru cevap: “B” seçeneğidir.

---

Sıkça Sorulan Sorular

Bu notu indir.