Temel Coğrafya Bilgisi

Doğal Çevre

1. Litosfer

Yeryüzünde bulunan ve ayak basılan kayaç tabakadır.
Örnekler: Dağ, tepe, vadi, ova, plato…
Litosferde meydana gelen hareketlilik: deprem, heyelan (toprak kayması), erozyon…

2. Hidrosfer

Yeryüzünde bulunan su kütlesidir.
Örnekler: Okyanus, deniz, göl, nehir, yer altı suyu…
Hidrosferde meydana gelen hareketlilik: dalga, girdap, akıntı…

3. Atmosfer

Dünyayı çevreleyen gaz tabakasıdır. Hava olayları burada meydana gelir.
Atmosferde meydana gelen hareketlilik: rüzgâr, bulut, fırtına, yağış, sis…

4. Biyosfer

Canlı yaşamıdır.
Örnekler: insan, hayvan, bitki, mikroskobik canlı…
Biyosferde meydana gelen hareketlilik: doğum, ölüm, beslenme…

İnsan Doğa Etkileşimi

İnsanın doğaya, doğanın insana ve doğanın doğaya olan etkisidir.
Örnekler
– Ağaçların bilinçsizce kesilmesi sonucu çevrede sıcaklık ortalaması ve kuraklığın artması insanın doğaya olan etkisidir.
– İnsanların hava koşullarına uygun giyinmesi doğanın insan üzerindeki etkisidir.
– Şiddetli deprem yüzünden okyanusta tsunami (dev dalga) ya da karada uzun yüzey çatlaklarının oluşması doğanın doğaya olan etkisidir.

Yorum: Doğanın insan üzerindeki etkisi ülkenin gelişmişlik düzeyiyle ters orantılıdır. Mesela bulunduğu yerin malzemesini kullanmak yerine modern evler üreten bir ülkenin teknolojik imkânı da fazladır.

Coğrafyanın İlkeleri

1. Nedensellik İlkesi

Coğrafi olayların (sıcaklık artışı, rüzgâr, yağış…) nedenlerinin sorgulanmasıdır.;
Örnekler
– Ülkemizde jeotermal enerji neden Batı Anadolu’da daha fazladır?
– Yağmur yağdıktan sonra neden gökkuşağı oluşur?

2. Dağılış İlkesi

Bir bölgede görülen coğrafi olayın diğer bölgelerdeki dağılımını inceler. Bunun sonucunda genelleme ya da karşılaştırma yapar.
Örnekler
– Akdeniz ikliminin görüldüğü yerler
– Okyanus akıntılarından etkilenen karalar
– Sert karasal iklimin dağılışı

3. Karşılıklı İlgi İlkesi

Coğrafi olayların birbirine olan etkisini inceler.
Örnekler
– Günlük sıcaklık farklılığı ile mekanik çözülme arasındaki ilgi
– Uygun iklim koşulları ile tarımsal çeşitlilik arasındaki bağlantı
– Sıcaklık farkı ile rüzgâr şiddeti arasındaki ilgi

Coğrafyanın Diğer Bilimlerle Olan İlişkisi

Örnekler
– Dünya’nın Güneş etrafındaki yörüngesinin sıcaklık üzerindeki etkisini araştırmak coğrafyanın astronomi ile ilişkisine örnektir.
– Canlıların yaşadığı iklim özelliklerinin araştırılması coğrafyanın bitki ve hayvan bilimiyle olan ilişkisidir.

---

Sıkça Sorulan Sorular