Noktalama İşaretleri Konu Anlatımı

İşte, noktalama işaretleri konu anlatımı:

Noktalama İşaretleri Konu Anlatımı

Nokta ( . )

Anlamca bitmiş cümlelerin sonunda kullanılır.
Örnek: Kitap yazmak için sakin bir ortam arıyorum ancak gürültü peşimi bırakmıyor.

Rakamlarla yazılan tarihlerde gün, ay ve yıl arasında kullanılır.
Örnek: 07.11.2024’te toplantımız var.

Not: Noktanın dışında eğik çizgi (/) de kullanırız. Daha sonra tekrar değineceğiz.

Saat ve dakika arasında sadece nokta kullanılır.
Örnek: Deneme sınavı 09.30’da başlayacak.

Bazı kısaltmalarda kullanılır.
Örnekler: Prof. (profesör), İst. (İstanbul), Cad. (cadde)…

NOT: Kısaltmalar büyük harflerle yapılmışsa (TDK, TRT…) nokta gelmez ancak Türkiye Cumhuriyeti’nin kısaltması T.C. için nokta kullanırız.

Sıra sayısı görevi için (-ıncı, -inci eki yerine) kullanılır.
Örnekler: 3. yarışmacı, 20. yüzyıl, 6. kat…

Bibliyografik künyelerde (kaynakça) maddelerin sonunda kullanılır.
Örnek: GÖKTÜRK Akşit, Sözün Ötesi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2002.

Dört rakamdan fazla sayılarda her üç rakamdan sonra kullanılır.
Örnek: Tarsus’un 2014 yılı nüfusu 323.961’dir.

Genel ağ (internet) ya da elektronik posta adreslerinde kullanılır.
Örnekler:
www.pratikcalisma.com
destek.pratikcalisma@gmail.com

Matematikte çarpma işlemi olarak kullanırız.
Örnek: 7.5 = 35

Virgül ( , )

Eş görevli sözcük veya söz öbeklerinin arasında kullanılır.
Örnekler:
Sıradan insanların aşklarını, ilişkilerini hatta umutlarını anlatıyor.
Raflarda yer alan şiir, öykü ve romanları bir süreliğine kolilere yerleştirdi.
Bu kitabı okuyan, anlayan ve yorumlayan birinin sınavda kötü bir puan alması imkânsız.

Sıralı cümleleri ayırmak için kullanırız.
Örnekler:
Romanımı gözden geçirir, bir şeyler eklemem gerekirse uğraşırım.
O gün ne aradıysan evi çok dağıtmışsın, ev sanki pazara dönmüş.
Uyudum, kalktım ancak kendime gelemedim.

Hitap bildiren sözcüklerden sonra kullanılır.
Örnekler:
Değerli Arkadaşım, ne demek istediğini yeterince anlayabilirsem sana yardımcı olabilirim.
Çocuklar, burada bulunmamızdaki amacımız çalışmaları bir an önce bitirmektir.

Uzun cümlelerde yüklemden uzak duran özneden sonra kullanılır.
Örnekler:
Eleştirmen, sözü edilen yazarın bu eseri üzerine değerlendirmelerde bulundu.
Adam, sera poşetlerini toplayıp deponun girişine bıraktı.

Ara sözlerin başında ve sonunda kullanılır.
Örnekler:
Yarın Ankara’ya, başkente, gideceğim.
Bu olaydan sonra, sen de göreceksin, gelişmeler daha farklı olacak.

Not: Ara sözlerin başında ve sonunda kısa çizgi de kullanılır. Bu konuyu daha sonra işleyeceğiz.

Tırnağın kullanılmadığı alıntı cümlelerinin sonunda kullanılır.
Örnek:
Yarınki toplantıya mutlaka yetişeceğim, dedi.

Konuşma çizgisiyle aktarılan cümlelerin öncesinde ve sonrasında kullanılır.
Örnek:
Ağır adımlarla içeri girip,
− Burada bir saniye bile duramam, dedi.

Anlam karışıklığını önlemek için kullanılır.
Örnekler:
O, bahçe duvarını iyi boyayamadı. (Bahçe duvarını iyi boyayamayan kişi işaret yoluyla belirtilmiştir.)
O bahçe duvarını iyi boyayamadı. (Kişi hangi bahçe duvarını iyi boyayamadığı işaret yoluyla belirtilmiştir.)
Yaşlı, sokak satıcısını yanına çağırdı. (Yaşlı insanın sokak satıcısını çağırdığını anlarız.)
Küçük simitçiye doğru koştu. (Simitçinin küçük biri olduğunu anlarız.)

Onay, kabul veya ret bildiren sözcüklerden sonra kullanılır.
Örnekler:
Tamam, istediğin gibi olsun ancak bana biraz zaman ver.
Hayhay, toplantıya katılacağım hatta bir konuşma yapacağım.
Hayır, beni dinlemediğin için gelmeyeceksin.

Bibliyografik künyelerde (kaynakça) maddeler arasında kullanılır.
Örnek: GÖKTÜRK Akşit, Sözün Ötesi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2002.

Anlatımı kuvvetlendirmek için tekrarlanan sözcükler arasında kullanılır.
Örnek: Oraya asla, asla, asla gitmeyeceksin.

Kesir ile tam sayılar arasında kullanılır.
Örnek: Tutulan balığın boyu 1,4 metreydi.

Not: Bir cümlede zarf fiil veya şart eki tekse sonrasında virgül kullanmayız fakat bunlar birden çoksa tıpkı eş görevli sözcüklerdeki gibi aralarda virgül kullanırız.
Örnekler:
Konuyu tekrar ederek çalışmalısın.
Konuyu tekrar ederek, test çözerek çalışmalısın. (Birden fazla zarf fiil olduğu için virgül kullanırız.)
Olduğun yerde durursan başarı gelmez.
Olduğun yerde durursan, başkalarından yardım beklersen başarı gelmez. (Birden fazla şart eki sıralandığı için virgül kullanırız.)

Noktalı Virgül ( ; )

Kendinden önce ve sonra gelen, virgüllerle ayrılmış tür ya da takımları ayırmak için kullanırız.
Örnek: Sebzelerden lahana, brokoli, marul; meyvelerden de elma, portakal ve ayva aldım.

Not: Kendinden önce ve sonra virgüllerle ayrılmış sıralı cümlelerin arasında da kullanırız.
Örnek: At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır.

Öznenin diğer ögelerle karıştırılmasını engellemek için kullanılır.
Örnek: Hasan; Pelin, Tahir ve Ömer’i çağırdı.

Not: Bu cümlede Hasan, çağıran kişi olduğu için sonrasında noktalı virgül gelir. Diğerleri gibi o da çağrılsaydı o zaman virgül gelirdi.

Uyarı: Noktalama İşaretleri konusunda bazen noktalı virgül ile iki nokta karıştırılabiliyor. Bu nedenle aşağıdaki maddeleri dikkatle okumak gerekir.

İki Nokta ( : )

Verilecek örneklerin başında kullanılır.
Örnekler:
Doğum günü partisine katılanlar: Cemal, Pınar, Ezgi, Gökhan…
Bahçenize soğuğa dayanıklı ağaçlardan dikebilirsiniz: erik, armut, ceviz, elma…

Açıklama cümlelerinin başında kullanılır.
Örnekler:
Başarının gerçekleşmesi için iki önemli şart vardır: Planlı çalışmak ve sabırlı olmaktır.
Hayatta her zaman şu görüşü benimsemişimdir: Hiç kimse başarı merdivenini elleri cebinde tırmanmamıştır. (J. Keth Moorhead)

Konuşma cümlelerinden önce kullanılır.
Örnekler
Aysel Hanım: “Yıllardır bu mahallede oturuyorum, hiç bu kadar inşaat görmedim.”

Rıfkı Bey:
− Ağları toplayıp tekneye bıraktım.
Hakan Bey:
− Tamam, o zaman gidelim.

Genel ağ (internet) adreslerinde kullanılır.
Örnek: https://www.pratikcalisma.com

Bölme işleminde kullanılır.
Örnek: 45 : 9 = 5

Üç Nokta ( … )

Yüklemi olmayan eksiltili cümlelerde kullanılır.
Örnekler:
Hiç ummadığı bir anda elektrik kesilince…
Tabağında birkaç portakal ile bir dilim elma…
Olaylar bu şekilde gerçekleşirse…

Verilen örneklerin devamı olduğunu belirtmek için kullanırız.
Örnek:
Mersin’de birçok tarihi veya turistik yer görmek mümkün: Kanlı Divane, Kız Kalesi, Silifke Kalesi…

Alıntı yapılan bir metinde başta, ortada ya da sonda yazıların olduğunu belirtmek için kullanırız.
Örnekler
…Eleştiri kitapları günümüzde ilgi görmesine rağmen yeni bir eleştiri dergisi çıkarmanın riskli olduğunu söylerler. Evet, bu doğru bir kanıdır. Hatta günümüzde edebiyatın her alanında böyle bir problemle karşılaşabiliyoruz ancak bu tür girişimler edebiyatımız açısından da zaruridir.

Hangi alanda ilerleyecekseniz o alanda en iyi duruma gelmeniz gerekir. Zira rekabetin arttığı şu dünyada dünkü halinizle aynı olmanız, yerinizde saymanız demektir…

Okuyucuya bırakmak için veya gizemli olsun diye söylenmeyen durumlarda kullanırız.
Örnek:
Bavulları arabaya yerleştirip B…’ya doğru yol aldı.

Karşılıklı konuşmalarda eksik bırakılan veya yeterli olmayan cevaplarda kullanılır.
Örnek:
– Elindeki çantada ne var?
– Hiç…
– Niçin söylemiyorsun?
– …

Soru İşareti ( ? )

Soru anlamı taşıyan cümlelerin sonunda kullanılır.
Örnek: Sizinle en son hangi konuda tartıştık?

Tarihi ya da yeri belli olmayan durumlarda kullanılır.
Örnek: Yunus Emre (1240?–1341) edebiyatımızın en büyük şairlerindendir.

Ünlem İşareti ( ! )

Duygu (korkma, şaşırma, heyecan, kızma…) bildiren cümlelerde kullanılır.
Örnekler:
Sen haddini aşıyorsun ama!
Eyvah! Kaza sesi geldi.
Tüh, otobüsü kaçırdık!

Not: Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi ünlem işaretini ünlem sözcüklerinden sonra veya cümle sonunda kullanırız. Yani her iki kullanım şekli de doğrudur. Burada dikkat etmemiz gereken asıl konu, ünlem işaretinden sonra sözcüğün büyük harfle başlamasıdır.

Seslenme, hitap gibi sözlerden sonra veya bu sözlerin bulunduğu cümlenin sonunda kullanılır.
Örnekler:
Arkadaşım, sana ne diyorsam onu yap!
Arkadaşım! Sana ne diyorsam onu yap.

Alay veya küçümseme anlamı vermek için parantez içinde kullanırız.
Örnek: Sınıfın en düşünceli(!) öğrencisi olduğunu iddia ediyor.

Kısa Çizgi ( – )

Bir satıra sığmayan kelimeyi bölmek için kullanırız.
Örnek:
Onun çalışma–
larını gördüm.

İki sözcük ya da sayı arasında ilgi olduğunu göstermek veya “ile”, “ve” gibi anlamlar kazanmasını sağlamak için kullanırız.
Örnekler:
Mersin – Adana yolunda bakım çalışması varmış.
Türkçe – İngilizce sözlüğünden yararlandık.

Ara sözlerin başında ve sonunda kullanılır.
Örnek:
Öğretmen Cemal’i –sınıf başkanını– yanına çağırdı.

Not: Ara sözlerin başında ve sonunda virgülün de kullanılabileceğini daha önce anlattık.

Sözcükleri ek ve köklerine ayırmak için kullanırız.
Örnekler: Koş–tukça, bak–ım–sız–lık–tan, su–sa–dı…

Eklerin başında kullanılır.
Örnekler.
İsim Fiil Ekleri: -ma, -ış, -mak
Çoğul Eki: –lar / –ler

Sözcükleri hecelerine ayırmak için kullanırız.
Örnek: Öğ–ret–men–li–ği–miz…

Fiil kök ya da gövdelerinin sonunda kullanılır.
Örnekler: sus–, at–, koş–, saç–…

Not: Bu sayede biri isim öteki fiil olan sesteş sözcüklerden hangisinin fiil olduğunu anlamak mümkün.

Bir sayıya eksi (negatif) değerini vermek için kullanırız.
Örnek: Hava sıcaklığı –4’tü.

Çıkarma işleminde kullanılır.
Örnek: 18–13=5

Uzun Çizgi (Konuşma Çizgisi ) ( – )

Satır başlarında bulunan konuşma cümlelerinden önce kullanılır.
Örnek:
Nermin Hanım:
− Saat kaçta hareket edeceğiz?
Şoför:
− Son bir yolcu daha gelsin, kalkacağız.

Tırnak İşareti ( “ ” )

Alıntı cümlelerde kullanılır.
Örnek: Albert Einstein’ın “Ön yargıları parçalamak, atomu parçalamaktan zordur.” sözü ön yargılarımızdan kurtulmamızın ne kadar zor olduğunu ortaya koymaktadır.

Eser isimleri tırnak içinde verilir.
Örnek: Yazar “Dokuzuncu Hariciye Koğuşu”nda kemik hastalığına yakalanan bir gencin yaşadığı sıkıntı ve mücadelesini başarılı bir şekilde ele almış o yüzden bu romanı arkadaşımın okumasını istedim.

Not: Yukarıdaki cümlede gördüğünüz gibi tırnak işaretinden sonra gelen eki kesme işaretiyle ayırmayız.

Bir sözcüğü özel olarak vurgulamak istediğimizde kullanırız.
Örnek: İnsanı harekete geçirmede ve başarıya odaklandırmada “azim” en önemli etkenlerden biridir o yüzden içinizdeki azmin tükenmesine izin vermeyin.

Tek Tırnak İşareti ( ‘ ’ )

İki tırnak işareti içi içe geçtiğinde içtekini tek tırnak olarak kullanırız.
Örnek:
Babam: “Sorunların çözümünde ‘sabır’ en iyi anahtardır.” der.

Eğik Çizgi ( / )

Rakamla yazdığımız tarihlerde gün, ay ve yıl arasında kullanılır.
Örnek: 07/01/2025

Adreslerde apartman numarası ile daire numarası arasında kullanılır.
Örnek:
Lale Sokağı No: 17 / 12

Not: Yukarıdaki örnekte ilki apartman numarası, ikincisi daire numarasıdır.

Şiirin dizeleri düzyazı şeklinde yan yana yazıldığında dizeler arasında kullanılır.
Örnek: Aramızı kesti dumanlı dağlar / Tepesinden aşan yollar yücedir. (Aşık Veysel ŞATIROĞLU)

Eklerin değişimlerini göstermek için kullanırız.
Örnek: -lar/ler çoğul eki

Genel ağ (internet) adreslerinde kullanırız.
Örnek: https://www.pratikcalisma.com

Bölme işlemi olarak kullanılır.
Örnek: 15 / 5 = 3

Yay Ayraç (Parantez) ( )

Tiyatro metinlerinde kişilerin konuşmalarının haricinde yapılan davranışlar için kullanılır.
Örnek: Bakkal − (Dolaptan çıkardığı üç yumurtayı kâğıda sarar) ekmek daha gelmedi ancak gelirse seni ararım.

Cümle dışında olup bağlı bulunduğu cümlenin anlamını etkilemek için kullanılır.
Örnek: Yanımıza yaklaşıp arkadaşı (Arkadaş demeye bin şahit ister.) olduğunu söyledi.

Bir sözün kime ait olduğunu belirtmek için kullanılır.
Örnek: Bir insanın zekâsı verdiği cevaplardan değil, soracağı sorulardan anlaşılır.
(Albert Einstein)

Yabancı sözcüklerin okunuşlarını göstermek için kullanılır.
Örnek: Shakespeare (Şekspir), Victor Hugo (Viktor Ügo)…

Köşeli Ayraç ( [ ] )

İki yay ayraç, iç içe girdiğinde dıştaki işaret köşeli ayraca dönüşür.
Örnek: Bir insanın zekâsı verdiği cevaplardan değil, soracağı sorulardan anlaşılır. [Albert Einstein (1879-1955)]

Kesme İşareti ( ‘ )

Özel isimlere gelen çekim eklerini (hal, iyelik ve bildirme ekleri) ayırmak için kullanırız.
Örnekler:
Birkaç saat yolculuktan sonra Ankara’ya vardık.
Silifke Kalesi’ne çıktık.

Not: Özel isimlere gelen yapım eki ve sonra gelen çekim eklerini kesme işaretiyle ayırmayız.
Örnekler: Mersinliye, Türkçemiz…

Büyük harfle yapılmış kısaltmalara gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır.
Örnek: Şiddetli fırtına THY’de birkaç seferin iptaline neden oldu.

Dikkat: Kurum ve kuruluş isimlerinin kısaltmasına gelen ekleri kesme işaretiyle ayırırız ancak açılımlarına gelen ekleri kesmeyle ayırmayız.
Örnek: Türk Dil Kurumunun internet sitesinden sözcüklerin yazımına baktım ancak söylediklerini bulamadım.

Belli bir tarih bildiren gün ve ay isimlerinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır.
Örnek: 8 Ocak’ta yazılıyız.

Rakamlardan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır.
Örnek: Yarın saat 09.30’da sınavım var o yüzden akşam erken uyumam gerekir.

Ek ya da harfe gelen ekler de kesme işaretiyle ayrılır.
Örnek: Ansiklopedilerden a’dan k’ye kadar olanları üst rafa, l’den z’ye kadar olanları ise alt rafa yerleştirdik.

Kişi adlarından sonra gelen saygı ve ünvan gibi sözcükler çekim eki aldığında kesme işaretiyle ayrılır.
Örnek: Cemil Bey’in de desteğiyle şirketimiz kendini toparladı hatta kâr sağlamaya başladı.

Şiirde hece ölçüsünün uyumunu sağlamak amacıyla düşürülen ünlüler kesme işaretiyle vurgulanır.
Örnekler:
Bir ok attım karlı dağın ardına,
Düştü m’ola sevdiğimin yurduna?
(Karacaoğlan)

Denden İşareti ( ” )

Noktalama İşaretleri Çözümlü Örnek Sorular

Yazarın fazlalıklardan arınmış, yalın dili olmasına rağmen matbaanın baskısı özensiz olmuş.
1) Yukarıdaki cümlede virgülün kullanım gerekçesi ile aşağıdakilerden hangisi özdeştir?
A) İstediğiniz yazıyı bu kadar yazıların arasında bulmak imkânsızdı, adeta yer demir gök bakırdı.
B) İnsanların duygu, düşünce ve isteklerini sözle bildirmesidir konuşmak.
C) Bilgiye önem vermeyen insanlar, sorunu yetiştirildikleri ortamda aramalıdır.
D) Gayelerimizle geleceğe yön verir, hayatımızı şekillendiririz.
E) Levent bize yolu gösteriyor, Musa da arada sırada şarkı söylüyordu.

Çözüm: Örnek cümlede yer alan virgül, eş görevli sözcükleri ayırmış. A, D ve E seçeneklerinde cümleleri ayırmış, C seçeneğinde yüklemden uzak düşmüş özneyi ayırmış. B seçeneğinde eş görevli sözcükleri ayırmış. Doğru cevap: B

Makale; deneme, sohbet ve fıkraya göre nesnel nesnel anlatım içerir.
2) Bu cümlede noktalı virgülün kullanım gerekçesi ile aşağıdakilerden hangisi özdeştir?
A) Kel ölür, sırma saçlı olur; kör ölür, badem gözlü olur.
B) Salona koltuk, sehpa, halı; mutfağa bulaşık makinesi, buzdolabı ve masa alındı.
C) Sınavında ilk gün Türkçe, matematik; ikinci gün fen, tarih ve din kültüründen soru çıkacak.
D) Bahtiyar; Bülent, Cemal, Süleyman ve Kazım’la yaşıt sayılır.
E) Sebzelerden pırasa, marul, lahana; meyvelerden elma, portakal ve muz aldım.

Çözüm: Örnek cümledeki noktalı virgül, öznenin diğer ögelerle karıştırılmasını önlemek için kullanılmış. Aynı görevin D seçeneğinde olduğunu görürüz.

Ulaklar eskiden bir köyden başka köye dağ taş demeden bilgi götüren ( ) gittiği köyün insanlarına haber veren kişilerdir ( ) Edebiyat da öyle değil mi ( ) Yazıldığı yerin veya zamanın nabzını tutar ( ) bunu bizimle paylaşır.
3) Yukarıda parantezle belirtilen boşluklara sırasıyla hangi noktalama işaretleri gelmeli?
A) ( , ) ( . ) ( ? ) ( ; )
B) ( , ) ( . ) ( ? ) ( . )
C) ( , ) ( : ) ( ? ) ( , )
D) ( ; ) ( . ) ( ? ) ( : )
E) ( , ) ( . ) ( ? ) ( , )

Cevap: Doğru cevap E seçeneğidir.

4) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgül yanlış kullanılmıştır?
A) Şirketimizin geçen yılki büyüme oranının yüzde 2,3 olduğu söylendi.
B) Bilgisayarın en yenisini, ve iyisini almak için annesini ikna etmeye çalıştı.
C) Proje görevleri önümüzdeki hafta mutlaka getirilecektir, dedi.
D) Gıda ürünlerinde ambalajının sağlam, kapağının da açılmamış olması çok önemlidir.
E) Öykü, yaşanmış ya da yaşanabilir olayların dar bir zaman dilimi içinde anlatılmasıdır.

Cevap: Bağlaçtan hemen önce ya da hemen sonra herhangi bir noktalama işareti gelmez. Bu nedenle B seçeneğindeki virgülün kullanımı yanlıştır.

5) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktalama hatası vardır?
A) Uzayda milyarlarca yıldız birleşerek galaksiyi (gökada) oluşturur.
B) Bir bakmışsın pazardayım, bir bakmışsın otogarda bir simitçiyle konuşuyorum.
C) 2000’li yıllarda teknoloji alanında birçok değişim yaşanmıştır.
D) Yanıma gelerek beni teselli etmek (!) istemiş.
E) Kahvaltıdan sonra bol köpüklü kahve içerek, gazete okumayı çok severim.

Çözüm: Bir cümlede “-erek” zarf fiil eki tekse bu ekten sonra virgül gelmez. O yüzden E seçeneğinde noktalama hatası vardır.

Noktalama İşaretleri – Sıkça Sorulan Sorular

Noktalama işaretleri konu anlatımını indir.